█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Najważniejsza gromada roślin nasiennych (Spermatophyta), obejmująca według różnych szacunków 300-400 tysięcy gatunków zgrupowanych w ponad 300 rodzinach (tylko w naszej florze występuje około 2500 rodzimych gatunków roślin okrytonasiennych). Liczby te robią wrażenie, zwłaszcza gdy porównamy je z zaledwie około 800 gatunkami wchodzącymi w skład nagozalążkowych (Pinophyta, Coniferophyta) - drugiej najważniejszej gromady roślin nasiennych. Różnica wynika oczywiście z obecnej dominacji okrytozalążkowych w świecie roślin. Wg systemu Reveala gromada okrytonasiennych dzieli się na 5 klas. Wśród nich wyodrębnia się 12 podklas, stanowiących prawdopodobnie naturalne jednostki. Najbardziej prymitywną grupę stanowi klasa magnoliowych, od której początek bierze wiekszość pozostałych roślin okrytonasiennych.
█ Dawniej (w systemie Cronquista) gromada okrytonasiennych dzieliła się na dwie klasy: jedno- (Liliopsida) i dwuliścienne (Dicotyledones). System Reveala pozostawia klasę jednoliściennych, natomiast dawną klasę dwuliściennych dzieli na cztery nowe klasy. Jedna z tych nowych klas - Rosopsida posiada absolutnie podstawowe znaczenie jeśli chodzi o rośliny drzewiaste (należy do niej ogromna większość gatunków drzew i krzewów).

Rośliny okrytonasienne znajdują się na samym szczycie hierarchii ewolucyjnej świata roślin. Pojawiły się one na Ziemi na przełomie jury i kredy (około 140 milionów lat temu), a od około 100 milionów lat nieprzerwanie dominują na naszej planecie. Dominacja ta ma jednak charakter głównie gatunkowy (gromada okrytonasiennych pod względem liczby gatunków aż 300-500 krotnie przewyższa gromadę nagonasiennych!); pod względem zasięgu oraz powierzchni zajmowanego terytorium w przypadku roślin drzewiastych prym wiodą nadal rośliny nagonasienne (patrz opis klasy iglastych). Więcej szczegółów na temat historii roślin znajduje się w rozdziale Wprowadzenie - prehistoria.

← Kwiaty roślin okrytonasiennych (w odróżnieniu od nagonasiennych) mogą być obupłciowe i owadopylne. W takim przypadku są one zwykle duże, zróżnicowane na kielich i atrakcyjnie zabarwioną koronę i pachnące. ↓ Jedną z głównych cech roślin okryto- nasiennych jest tworzenie owoców. Oprócz słupków w kwiatach występują także męskie organy rozrodcze, czyli produkujące pyłek pręciki. W związku z tym kwiaty okrytonasiennych mogą być jednopłciowe (męskie albo żeńskie, tj. posiadać tylko słupki lub tylko pręciki) oraz - w większości przypadków - obupłciowe (czyli posiadające zarówko słupki, jak i pręciki); oprócz tego mogą jeszcze, choć rzadko, występować tzw. kwiaty płonne, nie posiadające ani słupków, ani pręcików. Warto dodać, że obupłciowość jest cechą występującą tylko u roślin okrytozalążkowych. Aby doszło do zapłodnienia, najpierw musi nastąpić tzw. zapylenie polegające na dostarczeniu męskiego pyłku na znamię żeńskiego słupka. Roznoszenie pyłku może się odbywać tak jak u roślin nagonasiennych, czyli poprzez wiatr, ale też drugą metodą, tj. z wykorzystaniem owadów (rzadziej także ptaków). Mówimy w związku z tym o kwiatach wiatro- bądź owadopylnych. Kwiaty owadopylne są zazwyczaj stosunkowo duże i posiadają efektownie ubarwione płatki korony, są też często pachnące i nektarodajne. Wszystko to oczywiście po to, aby jak najskuteczniej wabić owady. Kiedy już pyłek osiądzie na znamieniu słupka, dochodzi do tzw. podwójnego zapłodnienia, w wyniku którego z zalążka powstaje umieszczony w nasieniu zarodek nowej rośliny, zaś słupek z zalążnią przekształcają się w owocnię (czasami obok zalążków oraz składających się na zalążnię owocolistków słupka w tworzeniu owocu biorą udział także inne części kwiatu, np. dno kwiatowe jak u jabłoni i grusz; w takich przypadkach powstały owoc nazywamy owocem pozornym lub rzekomym). Owocnia wraz z nasionami stanowi owoc. Tworzenie owoców jest cechą występującą tylko u roślin okrytozalążkowych, dlatego bywają one też określane mianem roślin owocowych.

Owoc jest jednym z najnowszych "wynalazków" świata roślin. Jego główną rolą, obok ochrony nasion, jest umożliwienie bardziej skutecznego i szybszego rozprzestrzeniania się roślin poprzez wykorzystanie zwierząt jako środka transportu nasion. Owoce zwabiają zwierzęta, które je zjadają, a następnie wydalają nasiona w innym miejscu. Jak widać, rośliny mogą wykorzystywać zwierzęta nie tylko przy akcie zapłodnienia, ale także do roznoszenia nasion powstałych w jego efekcie. Nie wszystkie jednak owoce stanowią pokarm dla zwierząt. Niektóre rośliny (np. topole, wierzby, jesiony itp.) wytwarzają bardzo drobne i niepozorne, często też zdrewniałe owoce, zupełnie nieatrakcyjne z punktu widzenia zwierząt. Owoce tego typu posiadają jednak zwykle jakiś rodzaj aparatu lotnego (torebki zaopatrzone w puch, skrzydlaki itp.), dzięki któremu są roznoszone na znaczne odległości przez wiatr. Tak więc podobnie jak przy zapylaniu, także i w przypadku przenoszenia nasion rozróżniamy dwa główne mechanizmy transportu: wiatr i zwierzęta.

Do okrytonasiennych należą prawie wszystkie żyjące dziś drzewa i krzewy liściaste¹ a także olbrzymia liczba gatunków roślin zielnych. W ramach całej gromady najbardziej rozwinięte są rośliny należące do klas tworzących dawne dwuliścienne. Tam też występuje ogromna większość żyjących dziś gatunków drzew i krzewów. Nieco niżej w hierarchii stoją reprezentowane głównie przez formy zielne rośliny jednoliścienne; liczba gatunków drzewiastych jest tu stosunkowo niewielka. Jako spektakularne przykłady jednoliściennych roślin drzewiastych można podać należący do traw bambus (Bambusa) oraz rodzinę palm (Arecaceae). Więcej informacji o wspomnianych tu klasach znajduje się w rozdziale Elementy systematyki roślin, zamieszczonym we wprowadzeniu.
__________________________________
1) Jedynym wyjątkiem jest wchodzący w skład nagonasiennych miłorząb dwuklapowy.

Cechy morfologiczne roślin należących do tak ogromnej grupy są oczywiście niezmiernie zróżnicowane. Zamiast wymieniać je tutaj, odsyłamy do odpowiednich opisów jednostek bezpośrednio niższego rzędu, a więc klas Liliopsida, Magnoliopsida, Rosopsida, i Ranunculopsida. W tym miejscu ograniczymy się jedynie do wskazania kilku najistotniejszych cech. Pierwsza z nich to liście, które różnią się od występujących u większości roślin nagonasiennych przede wszystkim tym, że zazwyczaj posiadają cienką blaszkę o dużej powierzchni i w zdecydowanie większej części niż u nagonasiennych są zrzucane na zimę. Kwiaty okrytonasiennych w porównaniu z nagonasiennymi są niezwykle zróżnicowane, bardziej złożone i często w różny sposób wyspecjalizowane. Posiadają one najczęściej wyraźny okwiat zróżnicowany na kielich i koronę. Występują tu, i to całkiem licznie, zupełnie nieznane u roślin nagozalążkowych kwiaty obupłciowe, a obok wiatropylnych także owadopylne. Jednym z najistotniejszych wyróżników roślin okrytonasiennych jest tworzenie owoców. Podstawowe cechy kwiatów i owoców roślin okrytozalążkowych zostały opisane wyżej. Okrytonasienne wykazują większe zróżnicowanie tkanek niż nagonasienne. W szczególności w odróżnieniu od nagonasiennych, w drewnie okrytonasiennych obok cewek i miękiszu występują także naczynia i włókna, a w ich łyku obok komórek sitowych można znaleźć tzw. komórki towarzyszące. Drewno okrytonasiennych ma więc bardziej złożoną strukturę, ma też zazwyczaj mniej wyraźnie niż u drzew iglastych zaznaczone słoje. Kora okrytonasiennych rzadko zawiera żywicę, często natomiast zawiera garbniki.

Do gromady okrytonasiennych należą niemal wszystkie drzewa liściaste oraz ogromna większość roślin zielnych (w tym trawy):
	Blaszkowate liście roślin okrytonasiennych charakteryzują się dużą powierzchnią.

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Copyright © 2006-2024 by Piotr Gach

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)