ATLAS DRZEW POLSKI - publikacja na podstawie niniejszej strony
ATLAS DRZEW POLSKI - wydanie 2
Ostatnia
modyfikacja:
2020-11-22
Systematyka:
ROŚLINY / NACZYNIOWE / NASIENNE / OKRYTONASIENNE / (ROSOPSIDA) / JASNOTOWCE /
BIGNONIOWATE / Bignonia - Surmia - ...
Licznik odwiedzin:
Zawiera relatywnie dużą ilość gatunków (bardzo) światłolubnych Zawiera relatywnie dużą ilość gatunków umiarkowanie mrozoodpornych
RODZAJ
Surmia
(Catalpa)
ang. Catalpa
Zawiera:
11 gatunków
w tym rodzimych w Polsce:
0
Gatunki:
Surmia bignoniowa
Surmia
bignoniowa

Catalpa
bignonioides

Surmia wielkokwiatowa
Surmia
wielkokwiatowa

Catalpa
speciosa



Surmia
żółtokwiatowa

Catalpa ovata


Surmia
pośrednia

Catalpa x erubescens, Catalpa Hybrida


Surmia
Bungego

Catalpa bungei



...
Cechy charakterystyczne:
♦ Niewielkie (do średnich) drzewa liściaste często o dość egzotycznym wyglądzie.
Wielkie, sercowate liście.
♦ Kwiaty duże, białe lub żółte, rurkowato-dzwonkowate, zebrane
w stożkowate, stojące kwiatostany.
Cylindryczne, bardzo długie
(nawet do 50cm!) "strąki" z nasionami.
 
Ciekawostki:
♦ Surmie nie tworzą pąków szczytowych, co powoduje charakterystyczne rozgałęzianie się
ich pędów i gałęzi.
 

█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Rodzaj związanych z ciepłym klimatem niewielkich do średniej wielkości drzew liściastych, zrzucających liście na zimę. Ich cechami rozpoznawczymi są wielkie, sercowate liście, rurkowate kwiaty tworzące stożkowate kwiatostany oraz owoce mające postać bardzo długich (nawet do 50cm!) i cienkich, okrągłych w przekroju strąkopodobnych łuszczyn zawierających nasiona. Ciekawą właściwość posiadają pędy surmii. Otóż ich końce pod koniec sezonu wegetacyjnego zamierają, przez co nie tworzą się pąki szczytowe. To z kolei prowadzi do charakterystycznego dla surmii rozgałęziania się pędów. Gatunki surmii pochodzą z Ameryki Północnej oraz ze wschodniej Azji, jednak ze względu na swoje walory dekoracyjne są one często sadzone w także Europie jako popularne drzewa ozdobne.


  Systematyka 

Rodzaj surmia obejmuje 11 gatunków, z których żaden nie jest rodzimy w Polsce. Z uprawianych u nas gatunków najbardziej rozpowszechnione są dwa pochodzące z Ameryki Północnej: surmia bignoniowa (inaczej zwyczajna - C. bignonioides) oraz podobna do niej, jednak osiągająca nieco większe rozmiary, posiadająca też ciemniejsze, szorstko owłosione od spodu liście jak również nieco większe kwiaty i grubsze owoce surmia wielkokwiatowa (C. speciosa). Z rzadziej spotykanych gatunków można wymienić surmię żółtą, Bungego i pośrednią. Pierwszy z tych gatunków, czyli pochodząca z Chin surmia żółtokwiatowa (C. ovata), posiada kremowożółtawe kwiaty, a jej 3-5 klapowe liście są osadzone na ogonku pokrytym czerwonymi gruczołkami. Posiadającym cechy pośrednie mieszańcem surmii bignoniowej z żółtą jest surmia pośrednia (C. xerubescens). Surmia Bungego (C. Bungei) wyróżnia się trójwierzchołkowymi liśćmi oraz najwęższymi, a równocześnie najdłuższymi "strąkami" (nawet ponad 40cm!).

  Gatunki szczegółowo opisane w serwisie 

Surmia bignoniowa Nieduże drzewo liściaste o dość ezgotycznym pokroju z krótkim, najczęściej mocno wykrzywionym pniem i rozłożystymi konarami podtrzymującymi szeroką, nieco parasolowatą koronę. Szczególny urok posiadają stare surmie - ich pień jest zwykle krzywy i skręcony wokół osi, a grube i rzadko rozstawione konary malowniczo powyginane. Poza ciekawym pokrojem, dużym walorem dekoracyjnym surmii bignoniowej są jej sercowate, jasnozielone liście. Wyróżniają się one ogromnymi rozmiarami - ich długość często przekracza 30cm przy niewiele mniejszej szerokości! Opadłe jesienią wyglądają jak rozrzucone po ziemi kartki papieru. Ma to swoje praktyczne zalety - tak duże liście bardzo łatwo zagrabić lub nawet pozbierać ręcznie :). Kolejną ozdobą surmii są zebrane w stożkowate kwiatostany, duże, białe, rurkowate kwiaty. Jeszcze latem zamieniają się one w niezwykle charakterystyczne owoce, mające postać bardzo długich (nawet do 40cm!) i cienkich, cylindrycznych łuszczyn z nasionami. Suche owoce utrzymują się na drzewie praktycznie przez cały rok, stanowią więc cenny element dekoracyjny w zimowym i wczesnowiosennym okresie.
Więcej informacji...

Surmia wielkokwiatowa Swoim niebanalnym pokrojem drzewo to przypomina opisaną wcześniej surmię bignoniową, od której jednak osiąga nieco większe rozmiary (15-20m wysokości). Jak sama nazwa wskazuje, spośród innych gatunków rodzaju, surmia wielkokwiatowa wyróżnia się przede wszystkim stosunkowo dużymi kwiatami. Poza niewiele większymi rozmiarami, nie różnią się one jednak zbytnio od kwiatów surmii bignoniowej - tak samo jak one są zbudowane ze zrośniętych w rurkę białych płatków korony, na których występują bordowe prążki oraz żółte plamki sygnałowe. Większa różnica dotyczy budowy kwiatostanów. U surmii wielkokwiatowej składają się one przeważnie z mniejszej ilości kwiatów, są krótkie, szerokostożkowate i niemal siedzące. Zakwitają najwcześniej ze wszystkich surmii - zwykle już na początku czerwca. Podobnie jak inne surmie, także i surmia wielkokwiatowa posiada wielkie (nawet ponad 30cm!), sercowate liście, a jej owoce mają postać bardzo długich (do 40cm!) i cienkich, cylindrycznych "strąków" (dokł.: łuszczyn) z nasionami. Dzięki wymienionym walorom dekoracyjnym to pochodzące ze Stanów Zjednoczonych drzewo cieszy się u nas coraz większą popularnością i jest chętnie sadzone jako roślina ozdobna.
Więcej informacji...

  Występowanie / Zastosowanie

Zasięg. Ameryka Północna, wschodnia Azja. Biotop. Drzewa przede wszystkim uprawiane, w stanie dzikim występujące stosunkowo rzadko. Preferencje. Rośliny o małych wymaganiach glebowych, światło- i ciepłolubne, odporne na suszę i zanieczyszczenia powietrza. Starsze drzewa są generalnie mrozoodporne (całkowitą odporność na mróz wykazuje S. wielkokwiatowa, nieco mniejszą - S. bignoniowa), jednak wrażliwe na wiosenne przymrozki (na terenach o ostrym klimacie powinny być sadzone w osłoniętych od wiatru miejscach). Najlepiej sadzić na zacisznych i umiarkownie suchych stanowiskach (szybsze drewnienie pędów). Długość życia i tempo wzrostu. Drzewa krótkowieczne, o średnim tempie wzrostu. Osiągają wiek 100-150 lat. Zastosowanie. Drzewa typowo ozdobne, głównie parkowe i ogrodowe.

Surmie są popularnymi drzewami ozdobnymi, często sadzonymi
w parkach i na miejskich deptakach (na zdjęciu poniżej surmia
bignoniowa w Sanoku, po prawej - s. wielkokwiatowa w Krakowie).
Surmia bignoniowa
Surmia wielkokwiatowa

  Pokrój / Korzenie / Kora / Pędy i pąki

Pokrój. Przeważnie niewysokie drzewa liściaste o szerokiej, często parasolowatej koronie (egzotyczny wygląd). Do największych w ramach rodzaju należy osiągająca 20m s. wielkokwiatowa. System korzeniowy sercowaty. Korzenie grube i mięsiste, słabo rozgałęzione, wrażliwe na uszkodzenia mechaniczne (przesadzać tylko młode rośliny, najlepiej na wiosnę, na krótko przed rozwojem liści). Kora podłużnie spękana (bruzdowana), zwykle żółtawobrunatnoszara. Pędy grube, w środku posiadają szeroki, gąbczasty rdzeń, ich końce zamierają pod koniec okresu wegetacyjnego. Pąki drobne, występujące powyżej blizn liściowych. Pąków szczytowych brak.

Pokrój surmii pośredniej
Surmie to przeważnie niezbyt wysokie drzewa liściaste o rozłożystym,
często dość egzotycznym pokroju (na zdjęciu surmia pośrednia).

  Więcej...  

  Liście

Blaszkowate, pojedyncze. Wyróżniają się wielkimi rozmiarami - u niektórych gatunków osiągają czasami nawet 40cm długości przy niewiele mniejszej szerokości! Blaszka sercowata, całobrzega, w zależności od gatunku z lekko tylko zaznaczonym lub bardzo wydłużonym centralnym wierzchołkiem i czasami dwoma dodatkowymi (rzadziej jednym) małymi, bocznymi wierzchołkami, które u surmii żółtej mogą przechodzić w klapy. Surmia Bungego także wytwarza liście z bocznymi wierzchołkami, jednak są one mniejsze i nie tworzą klap, a wierzchołek centralny jest krótki. Rzadziej boczne wierzchołki spotyka się u surmii bignoniowej, najrzadziej natomiast (w zasadzie prawie nigdy) - u surmii wielkokwiatowej. Liście tej ostatniej są sercowate i mają tylko jeden, ale za to bardzo wyciągnięty wierzchołek. Także wielkość liści zależy od gatunku. Największe liście posiadają surmia wielkokwiatowa i bignoniowa (nawet ponad 30cm!), jedne z najmniejszych - surmia Bungego. Zabarwienie dojrzałych liści jest jasnozielone do zielonego; stosunkowo ciemne liście posiada surmia Bungego. Młode liście surmii bignoniowej i pośredniej są przez pewien czas po rozwinięciu brązowoczerwone, podczas gdy u surmii wielkokwiatowej są one na początku soczyście jasnozielone. Surmię bignoniową można rozpoznać po mocnym i nieprzyjemnym zapachu wydzielanym po roztarciu liści, surmię wielkokwiatową natomiast - po rzadkim i szorstkim, białym owłosieniu ich spodniej strony. Ustawienie: naprzeciwległe (pary liści ustawione nakrzyżlegle) lub w okółkach po kilka sztuk (najczęściej 3) na długich, zwykle kilkunastocentymetrowych ogonkach. Okres występowania: V-X. Liście rozwijają się bardzo późno - jako jedne z ostatnich wśród drzew, opadają natomiast stosunkowo wcześnie. Przed opadnięciem nie zmieniają koloru lub przebarwiają się tylko nieznacznie, najczęściej na żółtozielono lub bladożółto.
█ Z moich obserwacji w Krakowie wynika, że surmie są na tym terenie ostatnimi wykształcającymi liście na wiosnę drzewami (uwaga ta dotyczy tylko najpopularniejszych gatunków).
█ Liście surmii są czasami (zwłaszcza u drzew rosnących w swojej ojczyźnie) wyposażone w tzw. "pozakwiatowe nektarniki". Są one zazwyczaj umieszczone w kątach nerwów u nasady blaszki na jej dolnej stronie i mają zielonawy lub fioletowobrunatny kolor. Przypuszcza się, że zadaniem tych organów jest wabienie owadów pasożytniczych w stosunku do tych, które zaatakowały liść. Nektarniki rozwijają się najliczniej właśnie na zaatakowanych przez szkodniki liściach.

Młode liście surmii bignoniowej Młode liście surmii wielkokwiatowej Młode liście surmii Bungego
Młode liście surmii bignoniowej (po lewej) i Bungego (po prawej) posiadają przez pewien czas czerwonobrązowe zabarwienie.
W odróżnieniu od nich liście surmii wielkokwiatowej są od początku czystozielone (w środku).

Jasnozielone liście surmii bignoniowej są niezwykle duże -
osiągają one nawet ponad 30cm długości! Czasami (choć rzadko)
oprócz centralnego wierzchołka mogą występować
dwa niewielkie boczne wierzchołki.
Podobnie ogromne liście (a nawet nieco większe) tworzy
s. wielkokwiatowa. Są one jednak bardziej regularnie sercowate,
nie posiadają (prawie) nigdy bocznych wierzchołków,
a ich wierzchołek centralny jest mocno wydłużony.
Liście surmii bignoniowej Liście surmii wielkokwiatowej
Liście surmii żółtej Liście surmii Bungego
Liście surmii żółtej i surmii Bungego są mniejsze niż u poprzednich gatunków. Poza wierzchołkiem głównym prawie
zawsze występują u nich dwa małe wierzchołki boczne (u surmii żółtej mogące czasami przechodzić nawet w klapy).
Liście surmii Bungego posiadają dodatkowo ciekawy wzór utworzony z ciemnozielonych nerwów (po prawej).

  Kwiaty / Owoce i nasiona / Drewno

Kwiaty obupłciowe, owadopylne i miododajne, zebrane na końcach pędów w stojące, w zal. od gatunku szeroko- (S. wielkokwiatowa), średnio (S. pośrednia) lub wąskostożkowate (S. bignoniowa i żółtokwiatowa) kwiatostany podobne do kwiatostanów kasztanowców. Pojedyncze kwiaty rurkowato-dzwonkowate ("storczykowate"), dwuwargowe, duże i bardzo ozdobne, białe lub żółte (S. żółtokwiatowa), posiadają w środku wiele prążków utworzonych z licznych i drobnych, rozproszonych kropek oraz nieliczne plamki sygnałowe, przy czym prążki są najczęściej bordowe, plamki - żółte. Największe kwiaty występują oczywiście u surmii wielkokwiatowej; są one stosunkowo niezbyt licznie zebrane w szerokostożkowate kwiatostany. U surmii bignoniowej, żółtej i pośredniej kwiatostany są bardziej wydłużone i składają się z większej ilości nieco mniejszych kwiatów. Okres kwitnienia: VI-VII(VIII,IX) (po rozwinięciu się liści). Najwcześniej - zwykle w pierwszej połowie czerwca - zakwita surmia wielkokwiatowa. Mniej więcej 2-3 tygodni później, czyli w drugiej połowie czerwca, prawie równocześnie zakwitają pozostałe główne gatunki. Surmie należą więc do najpóźniej kwitnących drzew występujących w Polsce (później od nich kwitnie w zasadzie tylko perełkowiec japoński). Owoce. Cylindryczne (okrągłe w przekroju), często lekko łukowato wygięte, cienkie i bardzo długie, strąkopodobne łuszczyny z nasionami. Jedne z najdłuższych i najgrubszych tworzy surmia wielkokwiatowa; są one grubościenne, mają długość 30-45cm, a ich średnica wynosi 1-1.5cm. W odróżnieniu od wielkokwiatowej, owoce surmii bignoniowej są cienkościenne, ich długość jest nieco mniejsza (20-40cm), są one też wyraźnie węższe (05-0.8mm średnicy). Jeszcze węższe, za to o wiele liczniejsze owoce występują u surmii Bungego i żółtej. Każdy owoc zawiera dużą liczbę małych i płaskich nasion opatrzonych aparatem lotnym. Okres dojrzewania owoców: jesień. Dojrzałe łuszczyny pozostają zwykle na drzewie przez całą zimę. Drewno lekkie, miękkie i kruche, odporne na gnicie, stosowane do wyrobu sztachet, słupków itp.

Kwiaty surmii bignoniowej Kwiaty surmii wielkokwiatowej Kwiaty surmii żółtej
Duże, dzwonkowate, zrosłopłatkowe kwiaty
surmii bignoniowej są zebrane
w luźne, wąskostożkowate kwiatostany.
Kwiaty surmii wielkokwiatowej są nieco większe
niż u bignoniowej i zebrane mniej licznie, za to
w bardziej gęste, szerokostożkowate kwiatostany.
Brudnożółtawe kwiaty surmii żółtokwiatowej
są najmniej efektowne ze spotykanych w Polsce
gatunków tego rodzaju. Pachną za to wspaniale
i kwitną nawet do początku września.

Owoce surmii to okrągłe w przekroju, bardzo długie i cienkie łuszczyny z nasionami. Najdłuższe i najgrubsze
tworzy surmia wielkokwiatowa (po lewej), nieco krótsze i cieńsze występują u surmii bignoniowej (po prawej):
Owoce surmii bignoniowej Owoce surmii wielkokwiatowej
Owoce surmii żółtej Owoce surmii Bungego
Szczególnie cienkie owoce tworzą surmie żółtokwiatowa i Bungego.