█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Bardzo wysokie i wyjątkowo okazałe drzewo liściaste o grubym, prostym pniu oraz gęstej i szerokiej, kopulasto wysklepionej koronie. Od opisanej wcześniej lipy drobnolistnej gatunek ten różni się tylko nielicznymi i niewidocznymi na pierwszy rzut oka detalami. Najważniejsze z nich to większe i nieco jaśniejsze liście, posiadające pod spodem kremowobiałe kępki włosków (w miejsce rudych włosków występujących u lipy drobnolistnej) oraz minimalnie większe orzeszki, które w odróżnieniu od występujących u lipy drobnolistnej są wyraźnie żebrowane i mają twardą skorupkę. Dyskusyjna pozostaje kwestia porównania wielkości drzew obu gatunków. Zgodnie z przeważającą częścią literatury, lipa szerokolistna osiąga nieco większą wysokość niż drobnolistna, natomiast średnica pnia i konarów u obu gatunków jest zbliżona.

Jeden z dwóch rodzimych gatunków lipy w Polsce, występujący rzadziej i na mniejszym obszarze niż lipa drobnolistna, bardzo zmienny. Posiada liczne odmiany ozdobne, np. 'Pyramidalis Aurea' (stożkowata odmiana o złotej korze!), 'Rubra' (odmiana czerwonopędowa), 'Vitifolia' (odmiana winoroślowa) i 'Laciniata' (odmiana strzępolistna).
█ Lipa drobnolistna krzyżuje się z szerokolistną na obszarach ich wspólnego występowania. Powstający w wyniku tego procesu mieszaniec - lipa holenderska (T. europaea Pallida) jest drzewem jeszcze wyższym niż gatunki rodzicielskie. Posiada ona wiele cech pośrednich, np. białobrunatne kępki włosów na spodzie liści i słabo żeberkowane orzeszki.

  Występowanie / Zastosowanie

Zasięg. Środkowa i południowa Europa, Kaukaz. W Polsce jej stanowiska naturalne występują tylko na niewielkim obszarze na południu kraju.
Biotop. Od nizin po niskie partie gór (sięga mniej więcej do wys. 800 m.n.p.m.; nieco wyżej niż lipa drobnolistna), głównie jako domieszka w ciepłych lasach liściastych, najczęściej wiązowo-klonowo-dębowych i bukowo-lipowych. Rośnie najczęściej pojedynczo, rzadko tworzy zwarte drzewostany.

Preferencje. Gatunek bardziej wymagający niż lipa drobnolistna, preferujący gleby lekkie, żyzne i wilgotne, ciepłolubny i cieniolubny, mrozoodporny, ale wrażliwy na wiosenne przymrozki, atakowany przez liczne szkodniki, niezbyt odporny na zanieczyszczenia powietrza.
Długość życia i tempo wzrostu. Drzewo długowieczne, dość szybko rosnące (szybciej od l. drobnolistnej). Osiąga wiek 300-600(1000) lat.
█ Lipy są drugimi po dębach najdłużej żyjącymi europejskimi drzewami liściastymi.
█ Wg kultowego przewodnika NAJSTARSZE DRZEWA W POLSCE C. Pacyniaka z 1992 r., najstarsza nasza lipa szerokolistna rośnie w miejscowości Czarny Potok w gm. Łącko (woj. małopolskie) i liczy ponad 500 lat. Drzewo to jest więc o ok. 30 lat młodsze od najstarszej polskiej lipy drobnolistnej, rosnącej w Cielętnikach.
Zastosowanie. Jak lipy drobnolistnej, poza tym podstawowa podkładka pod inne lipy w szkółkach drzew.

  Pokrój

Bardzo wysokie i okazałe drzewo liściaste o grubym, prostym pniu oraz gęstej, kopulasto wysklepionej koronie.
Rozmiary. Wysokość 30-35(40)m. Średnica pnia 2(3)m.
█ Jak podaje strona Tall Trees, najwyższa obecnie w Europie lipa szerokolistna rośnie w Irlandii i mierzy 41.5m; jest to jednak niepotwierdzony pomiar. Potwierdzony rekord należy do drzewa rosnącego w Niemczech i wynosi 38.6m (KR, 2011, laser). Z kolei wg strony Monumental Trees, dwie najgrubsze lipy szerokolistne są zlokalizowane w Niemczech, a obwody ich pni wynoszą odpowiednio 11.61m (Φ 3.70m) (JPh, 1999) i 10.50m (Φ 3.34m) (JP, 1999). Dla porównania, najgrubsza w Polsce lipa szerokolistna, rosnąca w miejscowości Czarny Potok (gmina Łącko, woj. małopolskie), posiada pień o obwodzie 8.74m (Φ około 2.78m). Więcej informacji na ten temat - patrz punkt Wybrane okazy. Najwyższa natomiast w Polsce, znana autorowi strony lipa szerokolistna rośnie w Parku Miejskim w Krzeszowicach (woj. małopolskie) i mierzy 36.5m wysokości (PG, 2015, laser).
Szczegóły pokroju. Pień bardzo gruby (u starych drzew czasami o imponujących rozmiarach), prosty i regularny, wysoki. Korona gęsto ugałęziona, u młodych drzew posiada regularnie sercowaty kształt z wyraźnie zaznaczonym wierzchołkiem, z czasem staje się szeroka (choć jednak zwykle pozostaje bardziej wyciągnięta w górę niż rozłożysta) i wysoko, kopulasto wysklepiona. Konary bardzo grube, w dolnej części korony łukowato zwieszające się (czasami aż do samej ziemi), wyżej dość prosto wzniesione ku górze. Końcowe gałązki cienkie i delikatne, raczej krótkie, nie zwieszają się, tworzą gęsty i misterny układ, zimą przypominający nieco pajęczynę.

	↓ Gruby i prosty pień drzew rosnących w zwarciu jest na dużej długości oczyszczony z gałęzi.
Lipa szerokolistna należy do najbardziej okazałych drzew liściastych w Polsce. Osiągana wysokość w połączeniu z grubym pniem i potężnymi konarami mogą naprawdę imponować. Dolne konary kopulasto wysklepionej korony charakterystycznie się zwieszają, a gruby i prosty pień często dopiero na znacznej wysokości rozwidla się na konary.

  Wybrane okazy

█ Lipa w Czarnym Potoku w gm. Łącko w woj. małopolskim. Obwód pnia 8.74m (Φ 2.78m; PG, 2013). Rosnąca przy drewnianym kościele w niewielkiej miejscowości Czarny Potok, ponad 500-letnia (wg. C. Pacyniaka) lipa jest najstarszą najgrubszą w naszym kraju lipą szerokolistną. Główny pień drzewa został z powodu wypróchnienia ucięty na wysokości ok. 5m i przykryty specjalnym dwupoziomowym daszkiem pokrytym gontem. W pozostałym odziomku pnia mieści się duża dziupla, a w podłużnej szczelinie umieszczono podświetlaną kapliczkę szafkową z figurką Matki Boskiej z Dzieciątkiem.

  Korzenie / Kora

System korzeniowy dość głęboki, początkowo palowy, potem sercowaty, mocny, z dużą ilością drobnych korzeni. Wytwarza odrośla. Korzenie wrażliwe na zbitą glebę i brukowanie. Kora młodych drzew zielonkawa i gładka, z czasem staje się (srebrzysto)szara do szarobrunatnej i pokryta gęstą siecią dość płytkich, rozgałęziających się, podłużnych listewek.

↑ Kora kilkunastoletniej lipy szerokolistnej.

Kora starych drzew jest gęsto spękana na wąskie, podłużne litewki.

Pędy i pąki / Liście Młode pędy okrągłe w przekroju, zielonkawoczerwone lub czerwonawe do ciemnoczerwonobrązowych, prawie zawsze przynajmniej częściowo aksamitnie owłosione. Pąki jajowate, na wierzchołku lekko zaostrzone, z dwiema nierównymi łuskami, od strony nasłonecznionej czerwone do czerwonobrązowych, od zacienionej żółtozielonkawe, poza tym błyszczące i nagie. Pąki boczne podobnej wielkości co wierzchołkowe, odstające od pędu. → Młode pędy lipy szerokolistnej są niekanciaste, a ich kolor jest ciemnoczerwony. Jajowate pąki są okryte dwiema nierównymi, (brunatno)czerwonymi łuskami. →→ Młode liście mają piękny, jaskrawo jasnozielony kolor. Rozwijają się one tuż po połowie kwietnia.

↑ Kępki włosków w kątach nerwów liści lipy szeokolistnej mają kremowobiały kolor; jest to ważna cecha pozwalająca odróżnić ten gatunek od podobnej do niego lipy drobnolistnej, u której włoski są rudobrązowe. Liście blaszkowate, pojedyncze. Blaszka sercowata, często o niesymetrycznej nasadzie, na wierzchu zaostrzona (ale nie tak nagle jak u l. drobnolistnej), długości 7-12(15)cm (większa niż u l. drobnolistnej), na brzegu ostro i drobno, nieregularnie piłkowana (brzeg blaszki opuszczony - różnica w stos. do l. drobnoletnej, ząbki są skierowane do przodu), obustronnie zielona (zawsze jaśniejsza niż u l. drobnolistnej), matowa, bardzo delikatnie owłosiona, od spodu jaśniejsza, z gęstymi kępkami kremowobiałych włosków w kątach nerwów (różnica w stosunku do l. drobnolistnej, u której włoski są rude). Ustawienie: skrętoległe na ogonkach. Okres występowania: IV-X. Liście rozwijają się zaraz po połowie kwietnia, nieco wcześniej niż u lipy drobnolistnej. Jesienią przebarwiają się na żółto. █ Przebarwienie liści zaczyna się zwykle na początku października, a w połowie tego miesiąca drzewa są już praktycznie całkiem żółte. Intensywne opadanie liści trwa przez drugą połowę października; na początku listopada drzewa są w większości bezlistne. → Ciemnozielone liście lipy szerokolistnej mają sercowaty kształt, przy czym ich nasada jest często wyraźnie asymetryczna.

  Kwiaty

Obupłciowe, owadopylne i bardzo miododajne, tworzone mniej licznie niż u l. drobnolistnej, zebrane po (1-)3(-6) (najmniejsza liczba kwiatów spośród wszystkich lip!) w wierzchotkowate, zwisające (ukryte pod liśćmi - różnica w stos. do l. drobnolistnej!) kwiatostany, których bardzo długie i cienkie szypułki są zrośnięte z charakterystycznie wydłużoną, języczkowatą, jasnozieloną podsadką długości 5-12cm. Pojedyncze kwiaty do 1cm średnicy, nieco większe niż u l. drobnolistnej, żółtawobiałe, posiadające podwójny, 5-krotny, wolnopłatkowy okwiat, 1-słupkowe, z licznymi pręcikami (30-40; dłuższe niż płatki korony), bez prątniczków (płonne pręciki), intensywnie pachnące. Okres kwitnienia: V/VI-VI (po rozwinięciu się liści). Kwiaty lipy szerokolistnej zakwitają najwcześniej ze wszystkich lip - zwykle już na początku czerwca, a więc około 2-3 tygodni wcześniej niż u lipy drobnolistnej.
█ Lipy należą do najbardziej miododajnych roślin w Polsce.

Pachnące, żółtobiałe kwiaty lipy szerokolistnej są zebrane w wierzchotkowate kwiatostany. Są one tworzone bardzo obficie.

  Owoce i nasiona

1- lub 2-nasienne, małe, kuliste orzeszki o średnicy 8-10mm (nieco większe niż u lipy drobnolistnej), brązowawe i owłosione. Cechą charakterystyczną gatunku jest wyraźne, odstające żebrowanie orzeszków (5 żeberek) oraz duża twardość ich skorupki (nie dają się łatwo zgnieść w palcach); obie te cechy wyraźnie odróżniają lipę szerokolistną od lipy drobnolistnej, u której orzeszki są gładkie i mają cienką łupinę. Okres dojrzewania owoców: VIII-IX(X).

→ Owoce lipy szerokolistnej to małe, kuliste orzeszki. Są one wyraźne żebrowane i bardzo twarde.

  Drewno

Ogólne właściwości drewna lipowego zostały podane na stronie z opisem rodzaju. W tym miejscu podajmy tylko najważniejszą różnicę pomiędzy drewnem lipy szerokolistnej i drobnolistnej - otóż drewno lipy szerokolistnej gnie się trudno, dużo gorzej niż u lipy drobnokolistnej.

  Galeria zdjęć

Zobacz galerię...

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Copyright © 2006-2024 by Piotr Gach

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)