Bukszpan (Buxus) ang. Box

Rodzaj obejmujący gatunki zimozielonych krzewów, rzadziej niewielkich drzew liściastych. Te związane głównie z ciepłym klimatem rośliny są znane ze swoich małych, skórzastych, błyszcząco ciemnozielonych liści, które kształtem i w dotyku przypominają liście fikusa, są jednak od nich o wiele mniejsze. Zimozieloność, niezwykle gęste ugałęzienie oraz wyjątkowo duża tolerancja na przycinanie powodują, że gatunki bukszpanu, a w szczególności bukszpan wieczniezielony, należą do najpopularniejszych krzewów ozdobnych na świecie. Najczęściej są one formowane poprzez przycinanie w rozmaite figury geometryczne a także używane do budowy zimozielonych żywopłotów.

Systematyka

Rodzaj bukszpan obejmuje 70-80 gatunków. Dzieli się on na trzy sekcje, odpowiadające mniej więcej głównym regionom występowania: euroazjatycką (poza Europą i Azją także gatunki północno-zachodniej Afryki), afrykańsko-madagaskarską oraz amerykańską. Na stanowiskach naturalnych w Europie występuje zaledwie kilka gatunków bukszpanu, z tego żaden nie jest rodzimy w Polsce. W zasadzie jedynym uprawianym u nas na większą skalę gatunkiem jest bukszpan wieczniezielony (B. sempervirens). Z innych gatunków warto wymienić endemiczny, występujący tylko na Madagaskarze B. macrocarpa. Wyrasta on w formie drzewa i posiada wyjątkowo duże (jak na bukszpan) liście i owoce.

Gatunki szczegółowo opisane w serwisie

Bukszpan wieczniezielony

Ten niewielki, zimozielony krzew liściasty jest jedną z najpopularniejszych roślin ozdobnych uprawianych w naszych ogrodach. Jego niezwykle gęste ugałęzienie w połączeniu z wyjątkową tolerancją na przycinanie i bardzo powolnym wzrostem pozwalają na łatwe i stosunkowo trwałe formowanie go w rozmaite figury geometryczne a także stosowanie do budowy niezbyt wysokich żywopłotów. Atrakcyjne są zwłaszcza drobne i skórzaste, błyszcząco ciemnozielone liście bukszpanu, które - co szczególnie ważne w kontekście dekoracyjnym - nie opadają na zimę. Podobnie jak niektóre inne części rośliny, są one trujące dla ludzi. Z innych ciekawych cech na uwagę zasługuje długowieczność bukszpanu wieczniezielonego dochodząca nawet do 500 lat. Jeśli dodamy do tego drewno najtwardsze spośród wszystkich roślin występujących w Polsce(!) i tak ciężkie, że nie tonie w wodzie, to okaże się, że ten dość niepozorny na pierwszy rzut oka krzew jest zaskakująco interesującą rośliną. Nic dziwnego zatem, że jest on uprawiany w Europie już od starożytnych czasów.
Więcej informacji...

Występowanie

Zasięg. Większość gatunków bukszpanu występuje w strefach tropikalnej i subtropikalnej Ameryki Południowej i Środkowej, Meksyku, Azji i Afryki, przy czym największe ich zróżnicowanie ma miejsce na Kubie (około 30), w Chinach (17) oraz na Madagaskarze (9). Zaledwie kilka gatunków toleruje mróz i występuje w południowej i zachodniej Europie a także w chłodniejszych rejonach Azji. Biotop. Lasy liściaste i mieszane, zadrzewienia śródpolne, rumowiska skalne. Preferencje. Rośliny generalnie cienio- i ciepłolubne. Długość życia i tempo wzrostu. Większość gatunków bukszpanu to rośliny długowieczne i bardzo wolno rosnące. Najbardziej rozpowszechniony w uprawie bukszpan zwyczajny osiąga wiek około 500 lat.

Zastosowanie

Przede wszystkim niezwykle popularne rośliny ozdobne (w tym także żywopłotowe), używane też w medycynie (leki homeopatyczne). Wyjątkowo twarde drewno bukszpanów znajduje zastosowanie w przemyśle meblowym i rzeźbiarstwie.

Cechy morfologiczne

Pokrój. Bardzo gęsto ugałęzione krzewy (np. B. sempervirens), rzadziej małe (2-12m), przeważnie wielopniowe drzewa liściaste (np. B. macrocarpa). Korzenie przeważnie gęste i cienkie. Kora mniej lub bardziej głęboko spękana. Pędy i pąki zależne od gatunku. Liście blaszkowate, pojedyncze. Blaszka eliptyczna do lancetowatej, najczęściej idealnie całobrzega, sztywna i skórzasta, u większości gatunków przypomina z wyglądu liść fikusa, jednak w odróżnieniu od tego ostatniego jest zwykle bardzo mała - o rozmiarach zaledwie 1.5-5 x 0.3-2.5cm (wyjątkiem jest B. macrocarpa o liściach dochodzących do 10cm długości). Ustawienie: naprzeciwległe, przeważnie na bardzo krótkich ogonkach. Okres występowania: cały rok (rośliny zimozielone). Kwiaty rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, przeważnie częściowo wiatro-, a częściowo owadopylne, wytwarzane dość obficie i zebrane w kątach liści w groniaste lub główkowate kwiatostany. Pojedyncze kwiaty zazwyczaj drobne i niepozorne, żółtozielone. Okres kwitnienia: zależny od gatunku. Owoce. Małe torebki o wymiarach 0.5-1.5cm (wyjątkiem jest B. macrocarpa posiadający owoce długości do 3cm). Zawierają po kilka czarnych, gładkich nasion. Torebka po wyschnięciu pęka "wystrzeliwując" nasiona na odległość kilkudziesięciu centymetrów. Okres dojrzewania owoców: zależny od gatunku, zwykle wczesna jesień. Drewno żółtawe, u większości gatunków niezwykle gęste i twarde, stanowi jeden z najcenniejszych gatunków drewna.

Inne informacje

█ UWAGA! Rośliny trujące ze względu na zawartość w tkankach alkaloidów.
█ Przykład strony o sadzeniu i formowaniu bukszpanu: http://www.bukszpanowo.pl.

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)