ATLAS DRZEW POLSKI - publikacja na podstawie niniejszej strony
ATLAS DRZEW POLSKI - wydanie 2
Ostatnia
modyfikacja:
2021-01-31
Systematyka:
ROŚLINY / NACZYNIOWE / NASIENNE / NAGONASIENNE / IGLASTE / SOSNOWCE /
SOSNOWATE / Sosna / zwyczajna - górska - limba - czarna - wejmutka - ...
Licznik odwiedzin:
Gatunek pod ochroną
Roślina pionierska Roślina (bardzo) światłolubna Roślina umiarkowanie higrogrolubna Roślina wybitnie mrozoodporna
GATUNEK
Sosna górska
(Pinus mugo)
inne nazwy: kosodrzewina, kosówka
Podobne gatunki:
- brak -
Gatunek rodzimy
Krzew iglasty
zimozielony
Pokrój krzaczasty
H: 3-3.5(4)m
Φ: 0.1-0.15(0.2)
Długość życia:
100-200(300)lat
Tempo wzrostu:
małe
Biotop:
góry
(piętro kosówki)
Kwiaty:
1-p., wiatrop.
V-VI(VII)
Dekor.:
pokrój!, igły
Sosna górska
Cechy charakterystyczne:
Niewysoki, rozłożysty krzew iglasty tworzący górskie piętro kosówki.
♦ Poza pokrojem i rozmiarami,
pozostałe cechy morfologiczne
podobne jak u sosny zwyczajnej.
 

█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Ten niewielki, zimozielony krzew iglasty zwany popularnie kosodrzewiną stanowi jeden z najbardziej typowych elementów górskiego krajobrazu. Tworzy on w górach ostatnie piętro roślinności drzewiastej - tzw. piętro kosówki, oddzielające regiel górny od piętra hal. W Tatrach obszar ten mieści się pomiędzy 1500-1800 m.n.p.m. Życie na tak dużej wysokości, w wyjątkowo surowych górskich warunkach wymaga od kosodrzewiny posiadania wielu niezwykłych cech przystosowawczych. Jedną z takich cech jest odporność na panujące w górach zimą bardzo niskie temperatury oraz na niezwykle mroźne górskie wiatry. Zadanie jest tym trudniejsze, że nie można w tym przypadku liczyć na osłonę drzew. Jak wiadomo, zima w górach jest nie tylko ostrzejsza, ale i dłuższa. Powoduje to znaczące skrócenie sezonu wegetacyjnego, co dla wielu roślin może stanowić duży problem. Wysokogórskie krzewy nie mają łatwego życia nawet latem. Kwestią, którą muszą rozwiązać niezależnie od pory roku jest na przykład odpowiednie utwierdzenie się w płytkim i skalistym, a często także bardzo stromym podłożu. Wszystkie te niedogodności nie stanowią jednak problemu dla kosodrzewiny, która właśnie w takich warunkach czuje się najlepiej. Na koniec dodajmy, o czym należy pamiętać wybierając się w góry, że na swoich stanowiskach naturalnych kosodrzewina jest objęta ochroną.

  Systematyka 

Rodzimy w Polsce gatunek sosny, dużo rzadszy od sosny zwyczajnej, bo występujący naturalnie tylko w wysokich górach. Posiada wiele odmian różniących się głównie pokrojem. Odmianą typową jest mugo, poza tym występuje jeszcze odmiana hakowa (kilkunastometrowe drzewo), drzewokosa (mieszaniec sosny górskiej i zwyczajnej) oraz duża liczba odmian ozdobnych.

Sosna górska
Kosodrzewina stanowi nieodłączny element krajobrazu Tatr.

  Występowanie

Zasięg. Pasma górskie środkowej i południowej Europy. W Alpach występuje do wysokości 2400 m.n.p.m., w Polsce - pomiędzy 1500-1800 m.n.p.m. (a więc jedynie w Tatrach, w Sudetach, na Babiej Górze i na Pilsku).
█ Do lat 90. ubiegłego wieku reliktowe stanowisko kosodrzewiny znajdowało się w Beskidzie Niskim (Rezerwat przyrody Kornuty).
Biotop. Porasta tereny górskie położone powyżej 1500 m.n.p.m., gdzie bezpośrednio ponad granicą lasu tworzy formację roślinną zwaną piętrem kosówki. Niżej rośnie jedynie sporadycznie, głównie wdłuż jałowych urwisk.
Preferencje. Roślina pionierska o bardzo małych wymaganiach, znana z wybitnie dużej odporności na niekorzystne warunki, w tym silne mrozy, wichury, niestabilne podłoże, krótki okres wegetacyjny itp. Preferuje miejsca nasłonecznione.
Długość życia i tempo wzrostu. Krzew dosyć długowieczny, wolno rosnący. Osiąga wiek 100-200(300) lat. Tempo wzrostu 5-15cm/rok.

  Zastosowanie

Bardzo ważna wysokogórska roślina pionierska, wykorzystywana do zalesiania obszarów wydm, umacniania nasypów itp. Chroni zbocza przed erozją zapobiegając osuwaniu się ziemi i lawinom. Poza tym stosowana jako krzew ozdobny oraz w żywopłotach.

  Pokrój

Bardzo zmienny, zależny od odmiany i siedliska. Odmiana podstawowa (mugo) to niewysoki, częściowo pokładający się po ziemi krzew. Najwyższa z odmian - hakowa - jest z kolei niewielkim, osiągającym kilkanaście mertów wysokości drzewem. Rozmiary. Wysokość 3-3.5(4)m. Średnica pnia 0.1-0.15(0.2)m.
█ Podane rozmiary dotyczą odmiany typowej; odmiany wyrastające w formie drzewa mogą osiągać do 15m wysokości. Szczegóły pokroju (odmiany podstawowej). Pień wielokrotny, nisko rozgałęziony, często kolankowato wygięty i częściowo pokładający się po ziemi. Korona luźna i nieregularna. Gałęzie stosunkowo grube i masywne, w początkowej fazie pokładające się, przy końcach łukowato wzniesione.

Pokrój sosny górskiej Pokrój sosny górskiej
Odmiana typowa kosodrzewiny to niewysoki, częściowo pokładający się po ziemi krzew iglasty.

  Wybrane okazy

█ Sosna górska w Ogrodzie Botanicznym w Krakowie. Okaz ten osiągnął niespotykane dla swojego gatunku rozmiary. Jego wysokość wynosi 5.6m (PG, 2014, laser), a obwód najgrubszego pnia jest równy 75cm.

Sosna górska w Ogrodzie Botanicznym w Krakowie Sosna górska w Ogrodzie Botanicznym w Krakowie


  Więcej...  

  Korzenie / Kora / Pędy i pąki

System korzeniowy głęboki, bardzo mocno utwierdzający roślinę w podłożu. Kora. Czerwonawoszara do szarobrunatnej (w starszym wieku nawet czarniawej), płytko, łuskowato spękana na drobne, odpadające poletka. Młode pędy początkowo jasnozielone, potem brunatne. Pąki podługowate, długości 5-7mm, na końcu krótko i delikatnie zaostrzone, jasnobrązowe, mocno żywicujące.

  Liście

Szpilkowate, wyrastające wyjątkowo gęsto, stosunkowo krótkie (w porównaniu do innych sosen), długości 3-8cm, sierpowato wygięte i słabo zaostrzone, na brzegu delikatnie piłkowane, błyszczącociemnozielone, dość sztywne. Ustawienie: na krótkopędach igły zebrane w pary, na długopędach - pojedyncze. Pary igieł są rozmieszczone na gałązkach promieniście i prostopadle do ich osi; powoduje to charakterystyczny dla sosen efekt "grubych gałązek". Okres występowania: cały rok (roślina zimozielona). Trwałość igieł 5-10 lat.


Igły sosny górskiej są nieco krótsze
i sztywniejsze niż te występujące
u sosny zwyczajnej. Są one zebrane
w pary i często falisto wygięte.
Igły górskiej

  Więcej...  

  Kwiaty

Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne, zebrane w szyszeczki podobne do występujących u sosny zwyczajnej (męskie nieco smuklejsze i dłuższe). Okres kwitnienia: V-VI(VII).




Kwiatostany męskie kosodrzewiny są zebrane
w duże, stożkowate grupy.

→→
Jajowate szyszeczki żeńskie mają
purpurowofioletowy kolor.

  Owoce i nasiona

Krzew nie tworzący owoców (roślina nagonasienna). Szyszki zebrane najczęściej w okółkach po kilka sztuk, siedzące lub na bardzo krótkich szypułkach, stożkowato-jajowate, długości 3-6cm, tępo zakończone, jasnobrunatne, błyszczące. Łuski zaopatrzone w jasnobrązowe tarczki w kształcie piramidek (ich forma jest zmienna i zależna od odmiany). Nasiona występują parzyście na spodniej stronie łusek nasiennych, mają jajowaty kształt, długość 3-5mm i są opatrzone ok. 3 razy większym skrzydełkiem (stanowiącym aparat lotny). Okres dojrzewania nasion: nasiona dojrzewają jesienią następnego roku po wytworzeniu szyszki, a wypadają kolejnej wiosny.


Z purpurowofioletowych szyszeczek żeńskich
powstają brązowe szyszki. Są one nieduże
i zebrane w okółkach po kilka sztuk.

  Drewno

Posiada dość intensywnie zabarwioną, różowawą twardziel z rozsianymi dużymi, brązowymi przewodami żywicznymi, jest lekkie, miękkie i łatwe w obróbce, jednak ze względu na krzewiastą postać oraz rzadkość występowania nie znajduje większego zastosowania.


  Galeria zdjęć

Zobacz galerię...