█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Uwaga. Poniżej ograniczono się głównie do wskazania najistotniejszych różnic pomiędzy omawianym tu dębem omszonym, a podobnym do niego, jednak powszechnie występującym w Polsce dębem szypułkowym, którego szczegółowy opis został zamieszczony oddzielnie.

Jedyne w Polsce naturalne stanowisko dębu omszonego w rezerwacie Bielinek nad Odrą. Ktoś, kto słowo dąb kojarzy z wielkimi rozmiarami i potężną sylwetką, z pewnością byłby zaskoczony lub nawet nieco rozczarowany widząc niepozornego dęba omszonego. Drzewo to bowiem, osiągające zaledwie kilkanaście (do 20) metrów wysokości i około 1m średnicy pnia zdecydowanie ustępuje rozmiarami swoim większym braciom - dębom szypułkowemu i bezszypułkowemu. Istnieje jednak kilka powodów, które sprawiają, że dąb omszony jest absolutnie wyjątkowym drzewem. Zacznijmy od tego, że gatunek ten posiada w Polsce tylko jedno jedyne naturalne stanowisko, które na dodatek stanowi północną granicę zasięgu gatunku. Stanowisko to jest zlokalizowane w rezerwacie Bielinek nad Odrą (dokładniej w okolicach miejscowości Markocin w gminie Cedynia w woj. zachodniopomorskim), na stromo opadającej do rzeki skarpie. Inną wyjątkową cechą dębu omszonego, której zresztą gatunek ten zawdzięcza swoją nazwę, jest trwałe owłosienie spodniej strony blaszki liściowej (wraz z ogonkiem) ale także pąków, pędów i młodych gałązek. Dąb omszony najlepiej czuje się w gorącym i suchym klimacie śródziemnomorskim; tam też głównie występuje - zasięg gatunku rozciąga się na południu Europy od Hiszpanii po Krym i Kaukaz. Stanowisko w Bielinku stanowi jedynie wysuniętą daleko na północ od granicy zwartego zasięgu "wysepkę", na dodatek o niewyjaśnionym do końca pochodzeniu. Drzewo preferuje w pełni nasłonecznione, ciepłe i suche miejsca (nie znosi cienia i jest wrażliwe na mróz!) oraz suche i wapienne gleby. Rośnie często w ekstremalnym środowisku, gdzie pomimo niskiej konkurencyjności potrafi się skutecznie rozprzestrzeniać. Jego biotop stanowią śródziemnomorskie wybrzeża oraz nasłonecznione, często kamieniste zbocza gór, w których dochodzi do poziomu 800(1500) m.n.p.m. Jak większość dębów jest długowieczny - dożywa kilkuset lat (wg C. Pacyniaka, najstarszy okaz w Polsce liczy niecałe 250 lat), rośnie wolno. Na mniej gorących obszarach tworzy mieszańce z dębami szypułkowym i bezszypułkowym.

Drewno dębu omszonego, choć o podobnych właściwościach jak u dębów szypułkowego i bezszypułkowego, nie ma obecnie większego znaczenia w gospodarce (głównie z powodu wyrębu lasów z jego udziałem pod uprawę winorośli). Jeszcze w średniowieczu stanowiło ono podstawowy budulec domów na obszarze swojego występowania. Dziś w Szwajcarii produkuje się z niego beczki do wina. Drzewo rzadko sadzone jako ozdobne, we Włoszech i Francji używane głównie do produkcji trufli. Pozostałe cechy morfologiczne. Pokrój dębu omszonego jest zmienny. Zwykle wyrasta on w formie niewielkiego do średniej wielkości drzewa liściastego, może jednak także przyjmować formę dużego krzewu. Jako drzewo osiąga wysokość 15-20m oraz ok. 1m średnicy pnia (choć znane są także nawet 2m okazy!). █ Jak podaje strona Monumental Trees, zarówno najwyższy jak i najgrubszy w Europie dąb omszony rośnie we Włoszech; pierwsze drzewo mierzy 21m wysokości, drugie posiada pień o obwodzie 6.50m (φ 2.07m). Więcej informacji na temat rekordowych drzew - patrz dodatek Rekordy. Korona luźna i nieregularna, nisko osadzona. Na otwartych przestrzeniach drzewo wykształca często wiele pni. Gruba i głęboko spękana, bardzo chropowata kora dębu omszonego posiada jasnoszare zabarwienie. Młode pędy, jak również małe, jasnobrązowe pąki są omszone. Jak już wspomniano, najważniejszym wyróżnikiem dębu omszonego, od którego wywodzi się nazwa gatunku, jest owłosienie liści. Ma ono szary kolor, początkowo występuje po obu stronach blaszki, potem tylko na jej spodniej stronie. Sama blaszka, o wymiarach (5)6-10(15) x 3-6 cm, posiada (3)4-7(8) nieregularnych, od płytkich do głębokich, tępo zaokrąglonych (rzadko ostrych) klap oraz zmienną - uszkowatą, klinowatą lub zaokrągloną nasadę. Na klapach występują często łagodne wcięcia - jak gdyby klapy drugiego rzędu. Omszony ogonek liściowy ma długość 1-1.5cm; jest więc wyraźnie dłuższy niż u dębu szypułkowego, jednak zwykle nieco krótszy niż u dębu bezszypułkowego. Liście utrzymują się do późnej jesieni, opadają zielone lub rdzawobrązowe. Drzewo kwitnie na przełomie kwietnia i maja. Krótkoszypułkowe, dojrzewające w październiku żołędzie są owalne i dość cienkie, szpiczasto zakończone, mniejsze niż u dębu szypułkowego - długości 1-2(3)cm, błyszcząco jasnobrązowe, rzadziej żółte. Inne informacje. █ Zanurzone w wodzie drewno dębu omszonego, podobnie jak w przypadku d. szypułkowego i bezszypułkowego, wykazuje praktycznie nieograniczoną trwałość (tzw. czarny dąb).

Najważniejszym wyróżnikiem dębu omszonego jest wyraźne i trwałe owłosiene spodniej strony blaszki liściowej. Blaszka ta posiada ponadto nieregularne i zwykle tępe klapy o różnej głębokości, na których czasami występują "subklapy". Na uwagę zasługuje dłuższy niż u dębu szypułkowego ogonek liściowy.

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Copyright © 2006-2025 by Piotr Gach

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)