Surmia bignoniowa (Catalpa bignonioides) ang. Southern Catalpa

Nieduże drzewo liściaste o dość ezgotycznym pokroju z krótkim, najczęściej mocno wykrzywionym pniem i rozłożystymi konarami podtrzymującymi szeroką, nieco parasolowatą koronę. Szczególny urok posiadają stare surmie - ich pień jest zwykle krzywy i skręcony wokół osi, a grube i rzadko rozstawione konary malowniczo powyginane. Poza ciekawym pokrojem, dużym walorem dekoracyjnym surmii bignoniowej są jej sercowate, jasnozielone liście. Wyróżniają się one ogromnymi rozmiarami - ich długość często przekracza 30cm przy niewiele mniejszej szerokości! Opadłe jesienią wyglądają jak rozrzucone po ziemi kartki papieru. Ma to swoje praktyczne zalety - tak duże liście bardzo łatwo zagrabić lub nawet pozbierać ręcznie :). Kolejną ozdobą surmii są zebrane w stożkowate kwiatostany, duże, białe, rurkowate kwiaty. Jeszcze latem zamieniają się one w niezwykle charakterystyczne owoce, mające postać bardzo długich (nawet do 40cm!) i cienkich, cylindrycznych łuszczyn z nasionami. Suche owoce utrzymują się na drzewie praktycznie przez cały rok, stanowią więc cenny element dekoracyjny w zimowym i wczesnowiosennym okresie.

Sprowadzona z Ameryki Północnej surmia bignoniowa należy w Polsce do popularnych drzew ozdobnych. Ze względu na ciekawy pokrój a także atrakcyjne liście, kwiaty i owoce, jest ona chętnie sadzona w parkach i ogrodach, ale też często stosowana jako element zieleni miejskiej. Do wad gatunku należy zaliczyć stosunkowo małą odporność młodych pędów na wiosenne przymrozki.

Systematyka

Najczęściej (obok surmii wielkokwiatowej) uprawiany w Polsce gatunek surmii.
█ Wymieniona surmia wielkokwiatowa różni się od zwyczajnej m.in. nieco większymi osiąganymi rozmiarami (w ojczyźnie nawet do 30m wysokości), bardziej wydłużonymi, szorstko owłosionymi od spodu i nie wydzielającymi nieprzyjemngo zapachu liśćmi oraz nieco większymi i wcześniej zakwitającymi kwiatami, które są zebrane mniej licznie w krótsze, za to szersze kwiatostany. Owoce surmii wielkokwiatowej są nieco grubsze niż u bignoniowej i w odróżnieniu od nich grubościenne.

Występowanie / Zastosowanie

Zasięg. Południowo-wschodnie obszary Ameryki Północnej. Występuje na południe od surmii wielkokwiatowej, stąd jej nazwa angielska Southern Catalpa - surmia południowa. Uprawiana jako drzewo ozdobne w wielu regionach świata poza stanowiskami naturalnymi. Biotop. Drzewo przede wszystkim uprawiane; w stanie dzikim występuje rzadko - głównie na różnego rodzaju nieużytkach, w zadrzewieniach śródpolnych, wzdłuż strumieni, przy drogach itp. Preferencje. Gatunek o małych wymaganiach glebowych, bardzo światło- i ciepłolubny (nie znosi zacienienia), odporny na suszę, zanieczyszczenia powietrza i szkodniki (w tym grzyby), dość odporny na mróz (choć mniej niż S. wielkokwiatowa), przy tym jednak wrażliwy na wiosenne przymrozki (na terenach o ostrym klimacie drzewo powinno być sadzone w osłoniętych od wiatru miejscach - patrz uwaga o przemarzaniu). Długość życia i tempo wzrostu. Drzewo krótkowieczne, średnio szybko rosnące. Osiąga wiek 100-150 lat. Tempo wzrostu 40-80cm/rok. Zastosowanie Bardzo cenione drzewo ozdobne, sadzone zwłaszcza w parkach i ogrodach. W USA wraz z surmią wielkokwiatową i kasztanowcem zwyczajnym jest uważana za jedno z najpiękniejszych drzew parkowych.

Pokrój

Nieduże drzewo liściaste o egzotycznym wyglądzie, posiadające przeważnie nisko rozgałęziony pień i parasolowatą koronę z malowniczo powyginanymi konarami. Rozmiary. Wysokość 10-15(20)m. Średnica pnia 0.5-1(1.25)m. █ Jak podaje strona Monumental Trees, najwyższa w Europie surmia bignoniowa rośnie w Tilburg w Holandii i mierzy 19.4m (LG, 2011, laser), z kolei rekord grubości pnia należy do drzewa rosnącego w Leiden w Holandii i wynosi 3.61m (φ 1.15m) (LG, 2009). Więcej informacji na temat rekordowych drzew - patrz dodatek Rekordy. Szczegóły pokroju. Pień średniej grubości do grubego, zwykle krzywy i krótki, nisko rozgałęziony, u starych drzew czasami skręcony wokół osi. Korona szeroka (do 10m), parasolowato sklepiona, luźna. Konary grube i długie, rozłożyste, zaczynające się na niewielkiej wysokości, stosunkowo rzadko rozstawione, w dolnej części niemal poziomo rozpostarte, często mocno i nieregularnie powyginane i/lub skręcone. Gałęzie kruche.


Dzięki parasolowatej koronie i powyginanym konarom, stare drzewa surmii bignoniowej sprawiają egzotyczne wrażenie.

Korzenie

System korzeniowy sercowaty. Korzenie grube i mięsiste, słabo rozgałęzione, wrażliwe na uszkodzenia mechaniczne.

Kora / Pędy i pąki

Kora jasnobrązowa do szarobrązowej (czasami z czerwonawym odcieniem), dość głęboko podłużnie bruzdowana, zawiera taninę. Młode (tegoroczne) pędy żywo ciemnozielone, pędy roczne pomarańczowobrązowe do szarobrązowych, grube, rozszerzone w węzłach, posiadają bardzo duże blizny liściowe z wyraźnie widocznymi wiązkami przewodzącymi. Końce pędów pod koniec okresu wegetacyjnego przeważnie zamierają, czego wynikiem jest charakterystycznie rozgałęzianie się pędów. Pąki wyrastające nad bliznami liściowymi, bardzo drobne, kuliste, rudobrązowe. Pąków szczytowych brak.

	← Kora starych drzew surmii bignoniowej jest dość głęboko, podłużnie bruzdowana. ↓ Młode (tegoroczne) pędy surmii bignoniowej są żywo ciemnozielone. Pędy roczne są brunatne i wyraźnie rozszerzone w węzłach. Występują na nich duże blizny liściowe, nad którymi wyrastają bardzo drobne, rudobrązowe pąki.

Liście

Blaszkowate, pojedyncze. Wyróżniają się ogromnymi (jak na polskie warunki) rozmiarami; ich długość wynosi przeważnie 20-30cm, a czasami może przekraczać nawet 35cm przy niewiele mniejszej szerokości! Blaszka sercowata z lekko zaznaczonym centralnym wierzchołkiem i czasami (choć rzadko) jednym lub dwoma dodatkowymi, małymi, bocznymi wierzchołkami, całobrzega. W młodości liście brązowoczerwone, potem matowo jasnozielone, z dołu puszyście, miękko owłosione, po roztarciu mocno nieprzyjemnie pachną (stanowi to ważną cechę rozpoznawczą gatunku, ponieważ u innych surmii nieprzyjemny zapach nie występuje). Nektarniki zielonkawe. Ustawienie: naprzeciwległe (pary liści ustawione nakrzyżlegle) lub w okółkach po 3 sztuki na długich, 10-17cm ogonkach. Okres występowania: V-X. Liście rozwijają się bardzo późno, czasami dopiero po połowie maja. Jesienią przebarwiają się na bladożółty kolor. Opadają stopniowo przez cały październik lub szybko po pierwszych przymrozkach.
█ Z moich obserwacji w Krakowie wynika, że surmie są ostatnimi drzewami wykształcającymi liście na wiosnę (uwaga ta dotyczy najpopularniejszych gatunków występujących w południowej Polsce).
█ Liście surmii bignoniowej stanowią przysmak ślimaków i wielu owadów (np. pasikoników), dlatego często są one bardzo podziurawione.

↓ Młode liście surmii bignoniowej są wydłużone i mają brązowawy kolor. Jest to jedna z cech pozwalających odróżnić surmię bignoniową od podobnej do niej surmii wielkokwiatowej, której młode liście są jasnozielone.

Wielkie, sercowate liście surmii bignoniowej osiągają nierzadko ponad 30cm długości i tym samym należą do największych spośród wszystkich drzew występujących w Polsce (wymiary okazu pokazanego na dużym zdjęciu wynosiły 36x26cm + 18cm ogonek). Mają one jasnozielony kolor. Czasami obok wierzchołka głównego występują dwa dodatkowe (rzadziej jeden) małe boczne wierzchołki, jednak udział takich trój(dwu)wierzchołkowych liści nie przekracza zwykle kilku(nastu) procent.

Więcej...

↑ Rurkowate kwiaty posiadają białe
płatki korony z fioletowymi prążkami
i żółtymi plamkami sygnałowymi.

Kwiaty

Obupłciowe, owadopylne, zebrane na szczytach pędów po 20-40 sztuk w stojące, wąskostożkowate kwiatostany długości do 20cm, pojawiają się często tak licznie, że niemal zakrywają liście. Pojedyncze kwiaty bardzo ozdobne, rurkowato-dzwonkowate, dość duże - o średnicy 3-5cm, dwuwargowe, zrosłopłatkowe, z 5-łatkową, rozpostartą na końcu rurką korony, białożółtawe, wewnątrz z licznymi fioletowymi prążkami utworzonymi z drobnych, rozproszonych kropek oraz dwiema żółtymi smugami sygnałowymi. Okres kwitnienia: VI-VII (po pełnym rozwinięciu się liści). Kwiaty zakwitają zwykle pod koniec czerwca, jednak rozrzut pomiędzy różnymi osobnikami (także rosnącymi blisko siebie) może wynosić nawet 2-3 tygodni. Niezależnie od tego kwiaty te są jednymi z najpóźniej kwitnących wśród drzew występujących w Polsce (później kwitnie w zasadzie tylko perełkowiec japoński).

→
Kwiatostany surmii bignoniowej mają postać
stojących stożków.

Owoce i nasiona

Cylindryczne, często lekko łukowato zakrzywione, strąkopodobne łuszczyny z nasionami, bardzo długie (20-40cm) i cienkie (5-8mm średnicy), cienkościenne. Nasiona liczne, małe i płaskie, opatrzone dwoma szpiczastymi, błoniastymi skrzydełkami, jasnobrązowe. Okres dojrzewania owoców: IX-X. Młode owoce pojawiają się na przełomie czerwca i lipca. Dojrzałe owoce pozostają na drzewie do następnego lata. Przed opadnięciem pękają.

Owoce surmii bignoniowej to okrągłe w przekroju,
bardzo długie i cienkie "strąki" z nasionami.

Więcej...

Drewno / Inne informacje

Drewno. Posiada białawy biel i jasnobrązową twardziel, jest lekkie, miękkie i włókniste, niezbyt mocne, jednak trwałe w kontakcie z glebą, odporne na gnicie, stosowane do wyrobu sztachet, słupków ogrodzeniowych, podkładów kolejowych itp. Inne informacje. █ W południowo-wschodniej Polsce większość młodych pędów wierzchołkowych surmii na wiosnę przemarza, przez co drzewo jest zmuszone wypuszczać pędy boczne przejmujące rolę uszkodzonych. Wynikiem tego jest charakterystycznie rozgałęzianie się surmii. Podobna sytuacja występuje u bożodrzewu gruczołkowatego.

Galeria zdjęć

Zobacz galerię...

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)