Surmia wielkokwiatowa (Catalpa speciosa) ang. Northern Catalpa

Swoim niebanalnym pokrojem drzewo to przypomina opisaną wcześniej surmię bignoniową, od której jednak osiąga nieco większe rozmiary (15-20m wysokości). Jak sama nazwa wskazuje, spośród innych gatunków rodzaju, surmia wielkokwiatowa wyróżnia się przede wszystkim stosunkowo dużymi kwiatami. Poza niewiele większymi rozmiarami, nie różnią się one jednak zbytnio od kwiatów surmii bignoniowej - tak samo jak one są zbudowane ze zrośniętych w rurkę białych płatków korony, na których występują bordowe prążki oraz żółte plamki sygnałowe. Większa różnica dotyczy budowy kwiatostanów. U surmii wielkokwiatowej składają się one przeważnie z mniejszej ilości kwiatów, są krótkie, szerokostożkowate i niemal siedzące. Zakwitają najwcześniej ze wszystkich surmii - zwykle już na początku czerwca. Podobnie jak inne surmie, także i surmia wielkokwiatowa posiada wielkie (nawet ponad 30cm!), sercowate liście, a jej owoce mają postać bardzo długich (do 40cm!) i cienkich, cylindrycznych "strąków" (dokł.: łuszczyn) z nasionami. Dzięki wymienionym walorom dekoracyjnym to pochodzące ze Stanów Zjednoczonych drzewo cieszy się u nas coraz większą popularnością i jest chętnie sadzone jako roślina ozdobna.

Systematyka

Najczęściej (obok surmii bignoniowej) uprawiany w Polsce gatunek surmii.
█ Wymieniona surmia bignoniowa różni się od wielkokwiatowej m.in. nieco mniejszymi osiąganymi rozmiarami (15-20m wysokości), liśćmi posiadającymi krótszy wierzchołek, miękko owłosionymi od spodu i nieprzyjemnie pachnącymi po roztarciu oraz nieco mniejszymi i później zakwitającymi kwiatami, które są zebrane bardziej licznie w dłuższe, za to węższe kwiatostany. Łuszczyny surmii bignoniowej są nieco węższe niż u wielkokwiatowej i w odróżnieniu od nich cienkościenne.

Występowanie

Zasięg. Środkowo-zachodnie obszary Ameryki Północnej. Występuje na północ od surmii bignoniowej, stąd jej nazwa angielska Northern Catalpa - surmia północna. Uprawiana jako drzewo ozdobne w wielu regionach świata poza stanowiskami naturalnymi. Biotop. Drzewo przede wszystkim uprawiane; w stanie dzikim rośnie przeważnie na brzegach rzek, bagnach, w zadrzewieniach śródpolnych itp. W Ameryce Północnej ze względu na małe wymagania opanowała wiele terenów poza swoim pierwotnym obszarem występowania (np. tereny górskie). Preferencje. Gatunek preferujący gleby wilgotne i lekko kwaśne, poza tym o małych wymaganiach glebowych, bardzo światło- i ciepłolubny, odporny na suszę i zanieczyszczenia powietrza, bardziej mrozoodporny niż surmia bignoniowa, jednak wrażliwy na wiosenne przymrozki (na terenach o ostrym klimacie powinna być sadzona w osłoniętych od wiatru miejscach - patrz uwaga o przemarzaniu). Długość życia i tempo wzrostu. Drzewo krótkowieczne, średnio szybko rosnące. Osiąga wiek 100-150 lat. Tempo wzrostu 40-80cm/rok.

Zastosowanie

Bardzo cenione drzewo ozdobne, sadzone zwłaszcza w parkach i ogrodach. W USA wraz z surmią bignoniową i kasztanowcem zwyczajnym jest uważana za jedno z najpiękniejszych drzew parkowych.

Pokrój

Średniej wielkości drzewo liściaste o dość egzotycznym wyglądzie. Posiada przeważnie nisko rozgałęziony pień i szeroką, parasolowatą koronę z malowniczo powyginanymi konarami. Rozmiary. Wysokość 15-20m. Średnica pnia 0.5-1(1.25)m. Szczegóły pokroju. Pień gruby i krótki, nisko rozgałęziony, często krzywy, u starych drzew czasami skręcony wokół osi. Korona szeroka, parasolowata, luźna. Konary grube i długie, rozłożyste, zaczynające się na niewielkiej wysokości, stosunkowo rzadko rozstawione, w dolnej części niemal poziomo rozpostarte, często mocno powyginane i/lub skręcone. Gałęzie kruche.

Więcej...

Surmia wielkokwiatowa jest średnich rozmiarów drzewem liściastym
o ciekawym, niebanalnym pokroju.

Korzenie

System korzeniowy sercowaty. Korzenie grube i mięsiste, słabo rozgałęzione, wrażliwe na uszkodzenia mechaniczne.

Kora

Brązowawa do szarobrunatnej (zwykle nieco ciemniejsza niż u surmii bignoniowej), u starych drzew głęboko podłużnie bruzdowana.

→
Kora starych drzew surmii wielkokwiatowej
jest głęboko podłużnie bruzdowana.

Pędy i pąki

Jak u surmii bignoniowej.

Spodnia strona blaszki liściowej
surmii wielkokwiatowej
jest szorstko owłosiona.

Liście

Blaszkowate, pojedyncze, wyróżniają się ogromnymi rozmiarami; ich długość wynosi przeważnie 20-30cm, ale czasami może ona nawet przekraczać 35cm! █ Największy zmierzony przeze mnie liść tego gatunku miał 46cm długości i prawie 30cm szerokości! Blaszka sercowata z wydłużonym i często haczykowato zagiętym wierzchołkiem, praktycznie nigdy nie posiada bocznych wierzchołków (takich, jakie występują zawsze u surmii pośredniej i czasami u surmii bignoniowej), całobrzega. Kolor młodych liści jaskrawo jasnozielony (w odróżnieniu od czerwonobrązowych młodych liści surmii bignoniowej i pośredniej), dojrzałych - matowozielony, z dołu liście krótko i szorstko, biało owłosione, po roztarciu nie wydzielają nieprzyjemnego zapachu (kolejna różnica w stosunku do surmii bignoniowej). Plamki nektarników zielonkawe (często niewyraźne lub niewidoczne). Ustawienie: naprzeciwległe (pary liści ustawione nakrzyżlegle) lub w okółkach po 3 sztuki na długich, kilkunastocentymetrowych ogonkach. Okres występowania: V-IX/X. Liście rozwijają się bardzo późno, czasami dopiero po połowie maja. Jesienią przebarwiają się nieznaczne na bladożółtawy kolor. Opadają dość wcześnie, zwykle na początku października. █ Z moich obserwacji w Krakowie wynika, że surmie są ostatnimi wykształcającymi liście na wiosnę drzewami (uwaga ta dotyczy tylko najpopularniejszych gatunków drzew występujących w południowej Polsce).

↓ Młode liście surmii wielkokwiatowej, inaczej niż u bignoniowej i pośredniej, są jasnozielone.

Ogromne, sercowate liście surmii wielkokwiatowej prawie nigdy nie posiadają bocznych wierzchołków, a ich centralny wierzchołek jest mocno wydłużony. Przekraczając nierzadko 30cm długości, liście te należą do największych spośród wszystkich drzew spotykanych w Polsce.

	↑ Rurkowate kwiaty posiadają białe płatki korony, wewnątrz których występują żółte plamki sygnałowe oraz fioletowe, nakrapiane prążki.
Szerokostożkowate (kopiaste) kwiatostany surmii wielkokwiatowej są utworzone ze stosunkowo niewielkiej ilości kwiatów.

Kwiaty

Obupłciowe, owadopylne, zebrane po 10-30 sztuk w stojące (a właściwie siedzące) na wierzchołkach pędów, szerokostożkowate kwiatostany. W porównaniu do innych gatunków surmii, kwiatostany C. speciosa są szerokie i krótkie (często wręcz "kopiaste" - do 15cm długości), zbudowane ze stosunkowo niewielkiej liczby kwiatów. Pojedyncze kwiaty są natomiast największe i najbardziej efektowne spośród występujących u surmii (stąd polska nazwa gatunku) - posiadają one średnicę 4-6cm, są rurkowato-dzwonkowate, dwuwargowe, zrosłopłatkowe, z 5-łatkową, rozpostartą na końcu rurką korony, białe, wewnątrz z licznymi fioletowymi prążkami utworzonymi z drobnych, rozproszonych kropek oraz dwiema żółtymi smugami sygnałowymi. Pachną najmocniej ze wszystkich uprawianych w Polsce surmii. Okres kwitnienia: VI (po rozwinięciu się liści). Kwiaty surmii wielkokwiatowej zakwitają najwcześniej ze wszystkich gatunków tego rodzaju, zwykle w pierwszej połowie czerwca (ok. 2-3 tyg. wcześniej niż pozostałe surmie).

Owoce i nasiona

Cylindryczne, często lekko łukowato zakrzywione strąkokształtne łuszczyny z nasionami, bardzo długie (30-45cm) i dość cienkie (choć grubsze niż u innych surmii; osiągają 1-1.5cm średnicy), grubościenne, tworzone mniej licznie niż u s. bignoniowej, żółtej i pośredniej. Nasiona liczne, małe i płaskie, opatrzone szpiczastymi skrzydełkami, jasnobrązowe. Okres dojrzewania owoców: IX-X. Młode owoce pojawiają się na przełomie czerwca i lipca. Dojrzałe owoce pozostają na drzewie do następnego lata.

→
Owocami surmii wielkokwiatowej są
cylindryczne, bardzo długie i cienkie
łuszczyny z nasionami.

Drewno

Lekkie i kruche, niezbyt mocne, odporne na gnicie, stosowane do wyrobu sztachet, słupków itp.

Inne informacje

█ W południowo-wschodniej Polsce większość młodych pędów wierzchołkowych surmii na wiosnę przemarza, przez co drzewo jest zmuszone wypuszczać pędy boczne, przejmujące rolę uszkodzonych. Wynikiem tego jest charakterystycznie rozgałęzianie się surmii. Podobna sytuacja występuje u bożodrzewu gruczołkowatego.

Galeria zdjęć

Zobacz galerię...

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)