Modrzew (Larix) ang. Larch

Rodzaj wysokich, zrzucających igły na zimę drzew iglastych występujących głównie w chłodnych strefach półkuli północnej. Pokrój modrzewi jest podobny do występującego u większości drzew iglastych, przy czym najbardziej przypomina on świerka. Nietypowe są natomiast miękkie i delikatne szpilki modrzewi. Na krótkopędach są one zebrane w gęste pęczki po kilkadziesiąt sztuk, na długopędach zaś - pojedyncze. Najbardziej jednak charakterystyczną ich cechą jest to, że opadają na zimę, a przed opadnięciem przebarwiają się na piękny, intensywnie złocistożółty kolor. To właśnie jesienna kolorystyka igieł nadaje modrzewiom niezwykłe walory dekoracyjne i czyni z nich jedne z najpopularniejszych i najbardziej cenionych drzew ozdobnych.

Systematyka

Rodzaj modrzew obejmuje kilkanaście gatunków, które geograficznie można podzielić na cztery grupy:

G r u p a	Przedstawiciele
modrzewie europejskie	m. europejski, m. polski
modrzewie azjatyckie	m. chiński, m. Czekanowskiego, m. dahurski, m. Griffitha, m. japoński, m. Lubarskiego, m. syberyjski
modrzewie amerykańskie	m. amerykański, m. zachodni
mieszańce powyższych	m. eurojapoński

W Polsce występują naturalnie dwa gatunki modrzewia: modrzew europejski (L. decidua) i modrzew polski (L. polonica (Raciborski & Wóycicki) Domin)¹. Modrzew europejski rośnie u nas dziko tylko w Tatrach, natomiast bardzo rozproszone stanowiska modrzewia polskiego znajdują się w środkowej i południowo-wschodniej Polsce. Oba gatunki są do siebie bardzo podobne; jedyną dobrą cechą pozwalającą je odróżnić jest ilość łusek nasiennych w szyszce: 40-70 u modrzewia europejskiego wobec 20-45 w przypadku modrzewia polskiego. Dodatkowo modrzewie polskie posiadają czasami charakterystycznie szablasto wygięte pnie. Poza wymienionymi gatunkami naturalnymi w Polsce występuje jeszcze, jako popularnie uprawiane drzewo ozdobne, pochodzący z Azji modrzew japoński (L. kaempferi). Różni się on od modrzewia europejskiego przede wszystkim szyszkami, których łuski nasienne są wyraźnie odgięte na zewnątrz i przez to przypominają płatki róży. Ponadto pędy modrzewia japońskiego w odróżnieniu od europejskiego są czerwonobrązowe i owoszczone zimą, a jego główne gałęzie nie zwieszają się.
__________________________________
1) Niektóre źródła traktują modrzewia polskiego jako podgatunek modrzewia europejskiego: L. decidua subsp. polonica.

Gatunki modrzewi łatwo się krzyżują. Najbardziej znanym mieszańcem jest powstały ze skrzyżowania modrzewia europejskiego i japońskiego modrzew eurojapoński (inaczej pośredni lub szkocki - L. xmarschlinsii, syn. L. xeurolepis). Drzewo to posiada cechy pośrednie pomiędzy gatunkami rodzicielskimi, od których jednak jeszcze szybciej rośnie i dlatego jest szczególnie cenione w leśnictwie.

Gatunki szczegółowo opisane w serwisie

Modrzew europejski

Bardzo wysokie, zrzucające szpilki na zimę drzewo iglaste. Regularnie stożkowaty pokrój modrzewia europejskiego jest typowy dla większości drzew iglastych, najbardziej jednak przypomina świerka. W zasadzie jedyną zauważalną różnicą jest to, że główne gałęzie starszych modrzewi lekko się zwieszają, a wierzchołek drzewa może być nieco zaokrąglony. Także maksymalna wysokość modrzewia - 50m - jest podobna do osiąganej przez świerka czy jodłę i klasyfikuje go w ścisłej czołówce najwyższych europejskich drzew. Jest jednak pewna rzecz, która powoduje, że przez część roku modrzewia nie sposób pomylić z żadnym innym drzewem iglastym. Są to jego opadające na zimę, miękkie i delikatne szpilki, zebrane na krótkopędach po kilkadziesiąt sztuk w gęste pęczki. Latem są one soczyście trawiasto-zielone, jesienią zaś przebarwiają się na niezwykle piękny, intensywnie żółty kolor. To właśnie kolorystyka igieł stanowi główny walor dekoracyjny modrzewi i czyni z nich jedne z ulubionych drzew ozdobnych, bardzo często sadzonych nie tylko na terenach zurbanizowanych (głównie w parkach i ogrodach oraz przy domach), ale także w lasach. Dzięki temu pomimo, że ten górski w zasadzie gatunek na stanowiskach naturalnych w Polsce występuje jedynie na niewielu dość ograniczonych zasięgach cząstkowych, to jednak należy on po sośnie i świerku do najczęściej spotykanych w naszym kraju drzew iglastych. Do wad modrzewi z użytkowego punktu widzenia należy zaliczyć przede wszystkim obfite śmiecenie igłami jesienią. Ze względu na swoje niewielkie rozmiary dostają się one praktycznie wszędzie, co czasami może być dość uciążliwe. Poza tym zimą i wczesną wiosną pozbawione igieł drzewa prezentują się niezbyt efektownie. Wszystkie te niedogodności są jednak sowicie wynagradzane w pozostałych porach roku, a zwłaszcza jesienią, kiedy to pod względem kolorystyki modrzew nie tylko nie ma sobie równych wśród drzew iglastych, ale swobodnie może konkurować z najpiękniej przebarwiającymi się drzewami liściastymi.
Więcej informacji...

Modrzew japoński

Modrzew japoński to średnio wysokie (20-40m; w Polsce najwyżej 25m) drzewo iglaste zrzucające szpilki na zimę. Gatunek ten występuje naturalnie na niewielkim obszarze w górach wulkanicznych w Japonii, jednak ze względu na swoje walory dekoracyjne, którymi są przede wszystkim niezwykle efektownie przebarwiające się jesienią igły, jest obecnie sadzony w wielu rejonach całego świata, w tym często w Polsce. Modrzew japoński jest bardzo podobny do swojego europejskiego krewniaka - modrzewia europejskiego, od którego różni się jedynie kilkoma szczegółami. Jedną z takich różnic jest nieco niższy, ale za to szerszy pokrój z niewiele bądź w ogóle nie zwieszającymi się gałęziami głównymi. Najłatwiej jednak rozróżnić oba gatunki po szyszkach. U modrzewia japońskiego są one nieco krótsze, ale za to szersze (często prawie kuliste), a końce ich łusek nasiennych są charakterystycznie odwinięte na zewnątrz, przez co przypominają "małe różyczki". Modrzew japoński wytwarza też większą ilość szyszek - jego gałęzie są nimi zwykle bardzo gęsto obsypane. Młode pędy modrzewia japońskiego są pomarańczowoczerwone do brązowopurpurowych, zimą pokryte dodatkowo warstewką wosku, podczas gdy modrzew europejski posiada jaśniejsze, jednolicie słomianożółte i nie owoszczone młode pędy. Krótsze i szersze (często niemal półkuliste) oraz złożone z mniejszej ilości łusek żeńskie szyszeczki modrzewia japońskiego są zazwyczaj żółtawe, rzadziej (jasno)różowe do różowoczerwonych. Kolejną różnicą jest kolor szpilek, które u modrzewia japońskiego są niebieskawozielone (od woskowatego nalotu), a pod spodem posiadają dwa wyraźne białe paski; modrzew europejski posiada trawiastozielone igły z bardzo delikatnie zaznaczonymi paskami.
Więcej informacji...

Występowanie / Zastosowanie

Zasięg. Strefa chłodna i umiarkowana półkuli północnej w Europie, Azji i Ameryce Północnej (jedne z dominująch drzew w boeralnych lasach Kanady oraz w tajdze). Biotop. Głównie górskie lasy mieszane, poza tym drzewa często sadzone zarówno na terenach zurbanizowanych jak i w uprawach leśnych. Preferencje. Drzewa o niezbyt wygórowanych wymaganiach, światłolubne, odporne na mrozy i zanieczyszczenia powietrza (dobrze rosną nawet w dużych miastach). Długość życia i tempo wzrostu. Drzewa długowieczne, szybko rosnące. Modrzew europejski osiąga wiek około 500 lat i rośnie najszybciej ze wszystkich rodzimych drzew iglastych w Polsce. Zastosowanie. Ważne drzewa leśne, bardzo często też sadzone na terenach zamieszkałych jako ozdobne. Drewno modrzewi ma duże znaczenie w przemyśle budowlanym i meblarskim.

Pokrój / Korzenie

Pokrój. Wysokie (15-50m) drzewa iglaste o typowym, regularnie stożkowatym pokroju. Pień modrzewia jest przeważnie pojedynczy, prosty i widoczny aż do samego wierzchołka, a jego korona symetrycznie stożkowata, choć złożona z niezbyt regularnie wyrastających, prawie poziomych konarów. Dolne gałęzie w zależności od gatunku mogą się zwieszać bądź nie. System korzeniowy głęboki.


Osiągający 45m wysokości modrzew europejski to trzecie najwyższe (po jodle i świerku) rodzime drzewo europejskie.	Modrzew japoński jest nieco niższy (do 40m), ale zwykle szerszy niż europejski.	Modrzew eurojapoński charakteryzuje się szerokim pokrojem.


Jedną z cech odróżniających modrzewia europejskiego od japońskiego jest zwieszanie się gałęzi (zwłaszcza dolnych) u tego pierwszego i ich odstawanie ku górze u drugiego.

Kora / Pędy i pąki

Kora przeważnie czerwonobrunatna, gruba i głęboko spękana na odpadające poletka. Pędy zróżnicowane na długie, 10-50cm długopędy wytwarzające wiele pąków oraz bardzo krótkie, zaledwie 1-2mm krótkopędy z jednym tylko pąkiem. Kolor długopędów jest zależny od gatunku; przykładowo u modrzewia europejskiego (także polskiego) są one żółtawe i nagie, podczas gdy u modrzewia japońskiego - pomarańczowoczerwone do brązowopurpurowych, zimą pokryte warstewką wosku. Pąki zazwyczaj bardzo liczne, kuliste.

→
Kora modrzewi jest gruba i głęboko spękana
(na zdjęciu kora modrzewia polskiego).

→→
Młode pędy modrzewia europejskiego (u góry)
są bardzo cienkie i mają słomianożółty kolor; jest to jedna
z podstawowych różnic w stosunku do posiadającego
nieco grubsze i czerwonawe (zimą także owoszczone)
młode pędy modrzewia japońskiego (u dołu).

Liście

Szpilkowate, długości 2-5cm, miękkie i bardzo delikatne, nie kłujące (tępe), trawiastozielone do niebieskawozielonych. Ustawienie: na krótkopędach igły są zebrane w gęste pęczki po kilkadziesiąt sztuk, na długopędach - pojedyncze i ustawione skrętolegle. Okres występowania: szpilki opadają na zimę. Jesienne przebarwienie na jaskrawożółty kolor.
█ Modrzew japoński przebarwia się pod koniec października, około 2 tygodnie wcześniej niż europejski.
█ W odróżnieniu od liści właściwych, liście młodociane siewek modrzewi utrzymują się przez zimę.


Miękkie i delikatne igły modrzewi wyrastają na krótkopędach w pęczkach po kilkadziesiąt sztuk (po lewej), na długopędach są zaś pojedyncze (po prawej). U modrzewia europejskiego igły mają trawiastozielony kolor.		Dojrzałe igły modrzewia japońskiego są nieco ciemniejsze niż europejskiego. Posiadają też lekko niebieskawy odcień.	Igły modrzewia eurojapońskiego.

Modrzewie są jednymi z niewielu
i równocześnie jedynymi rodzimymi
w Europie drzewami iglastymi
tracącymi igły na zimę.

To, co czyni modrzewie wyjątkowo
efektownymi drzewami dekoracyjnymi,
to głównie ich pięknie przebarwiające się
jesienią na jaskrawożółty kolor szpilki
(na zdjęciach jesienna szata
modrzewi europejskiego - u góry
i japońskiego - po prawej).

Kwiaty

Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne, zebrane na krótkopędach w szyszeczki. Męskie szyszeczki rozmieszczone pod spodem gałązek lub parami luźno do nich przylegające, bardzo małe, zwykle żółtawe. Żeńskie szyszeczki stojące, jajowate lub kulistawe, większe od męskich, najczęściej w różnych odcieniach koloru różowego, czerwonego lub bordowego, rzadziej żółte lub żółtozielone, w trakcie dojrzewania zielenieją. Okres kwitnienia: wiosna (krótko przed lub równocześnie z rozwojem igieł).

Kwiaty żeńskie modrzewi są zebrane w szyszeczkowate, stojące kwiatostany:

Jajowate szyszeczki modrzewia europejskiego (po lewej) mają początkowo kolor różowoczerwony do bordowego. Nieco mniejsze i bardziej kulistawe szyszeczki modrzewia japońskiego (w środku) są zwykle żółtozielone, rzadziej bladoróżowawe. Po prawej porównanie szyszeczek modrzewi japońskiego i europejskiego.

Owoce i nasiona

Drzewa nie tworzące owoców (rośliny nagonasienne). Szyszki stojące, jajowatego kształtu, niewielkie - u gatunków pochodzących ze szczególnie chłodnych regionów osiągają zaledwie 1-3cm długości (najmniej u m. amerykańskiego - około 1cm), u pozostałych niewiele więcej: 4-5(9)cm. Łuski nasienne zaokrąglone, w zależności od gatunku luźno przylegające do siebie (np. modrzew europejski) lub odgięte na zewnątrz (np. modrzew japoński) albo do środka (np. modrzew syberyjski). Okres dojrzewania nasion: szyszki dojrzewają w 1. roku, po uwolnieniu nasion pozostają na drzewie kilka lat, po czym opadają wraz z suchymi gałązkami.


Jajowate szyszki modrzewia europejskiego (po lewej) mają luźno przylegające łuski nasienne. U modrzewia japońskiego (w środku) są one wyraźnie odwinięte na zewnątrz, podobnie jak płatki róży. Modrzew eurojapoński (po prawej) będący mieszańcem dwóch powyższych posiada szyszki o cechach pośrednich pomiędzy gatunkami wyjściowymi. Ich łuski są odchylone bardziej niż u modrzewia europejskiego, jednak nie są tak wyraźnie odwiniete jak u modrzewia japońskiego. U wszystkich wymienionych gatunków łuski są delikatnie prążkowane.			Najmniejsze szyszki w ramach rodzaju tworzy modrzew amerykański. Ich długość nie przekracza zwykle 10 milimetrów.

Drewno

Drewno modrzewi jest bardzo cenione ze względu na dużą trwałość oraz odporność na działanie wody i na szkodniki. Idealnie nadaje się do budowy łodzi i jachtów, zewnętrznych elementów budynków, ale także do wyrobu paneli podłogowych itp. Dokładniejsze informacje - patrz drewno modrzewia europejskiego.

Inne informacje

█ Jednym z pasożytów atakujących modrzewie jest ochojnik świerkowo-modrzewiowy zwany też smerkunem szyszniakiem. Ponieważ owad ten w swoich kolejnych fazach rozwoju żeruje na przemian na świerkach i modrzewiach, najskuteczniejszym zabezpieczeniem przed nim jest unikanie sadzenia blisko siebie świerków i modrzewi. Więcej informacji na ten temat - patrz strona o modrzewiu europejskim.

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)

Modrzew europejski Larix decidua	Modrzew polski Larix polonica	Modrzew japoński Larix kaempferi	Modrzew eurojapoński Larix marschlinsii

Modrzew amerykański Larix laricina	...