ATLAS DRZEW POLSKI - publikacja na podstawie niniejszej strony
ATLAS DRZEW POLSKI - wydanie 2
Ostatnia
modyfikacja:
2019-01-04
Systematyka:
ROŚLINY / NACZYNIOWE / NASIENNE / OKRYTONASIENNE / (ROSOPSIDA) / DERENIOWCE /
DERENIOWATE / Dereń / świdwa - biały - jadalny - kousa - ...
Licznik odwiedzin:
Roślina jadalna
Roślina (bardzo) światłolubna Roślina (bardzo) mało higrolubna Roślina (bardzo) mrozoodporna
GATUNEK
Dereń jadalny
(Cornus mas)
ang. European Cornel, Cornelian-cherry
inne nazwy: dereń właściwy
Podobne gatunki:
- brak -
Gatunek obcy
(pd.-wsch. Europa)
Krzew (drzewo) liściasty
zrzucający liście
na zimę
Pokrój rozłożysty
H: 3-8(10)m
Φ: 0.2-0.3(0.5)m
Długość życia:
150-200(300)lat
Tempo wzrostu:
małe
Biotop:
skr. suchych lasów
Kwiaty:
O-p., owadop.
(II/)III(-IV)
Dekor.:
kwiaty!!, owoce!
Dereń jadalny
Cechy charakterystyczne:
♦ Krzew lub małe drzewo liściaste
o krótkim pniu i szerokiej koronie.
Liście o łukowatej nerwacji
(mocno wytłoczonej od spodu), naprzeciwległe.
♦ Drobne, żółte, 4-krotne kwiaty zebrane w baldachy. Pojawiają się licznie bardzo wczesną wiosną
(na długo przed rozwojem liści!)
.
♦ Zebrane w grona małe, owalne, błyszczącoczerwone pestkowce.
 
Ciekawostki:
♦ Owoce derenia jadalnego zawierają
podobną ilość witaminy C jak cytryny.
 

█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Krzew lub małe drzewko liściaste o krótkim, nisko rozgałęzionym pniu i rozłożystej, często parasolowatej koronie. Wyróżnia się przede wszystkim tworzonymi bardzo wcześnie na wiosnę, jaskrawożółtymi kwiatami. Pojawiają się one zwykle już na przełomie lutego i marca, a okres ich intensywnego kwitnienia przypada na marzec. Tak więc po leszczynie pospolitej, dereń jadalny wraz z wierzbami i topolami należy do najwcześniej kwitnących roślin drzewiastych w Polsce. Jego bezlistne gałęzie gęsto obsypane żółtymi kwiatami przezentują się niezwykle efektownie na tle szarego jeszcze, przedwiosennego krajobrazu. Ozdobę stanowią także dojrzewające w pod koniec lata małe, błyszczącoczerwone owoce derenia jadalnego. Jak sama nazwa wskazuje, nadają się one do spożycia, jednak ich smak nie należy do najlepszych. Liście, podobnie jak u innych dereni, posiadają łukowatą i mocno wytłoczoną od spodu nerwację. Na jesieni przebarwiają się one na intensywnie czerwony lub czerwonobrązowy kolor. Ze względu na wymienione walory dekoracyjne i niewielkie wymagania, dereń jadalny może stanowić bardzo atrakcyjną roślinę ozdobną.

  Systematyka 

Najbardziej rozpowszechniony w Polsce gatunek derenia (choć w odróżnieniu od derenia świdwy nie występujący tu naturalnie). Posiada liczne odmiany ozdobne; do najważniejszych należą 'Variegata' i 'Aurea' - odmiany o odpowiednio biało i złoto obrzeżonych liściach oraz 'Elegantissima' - odmiana cechująca się mniejszym wzrostem i żółto nakrapianymi liśćmi, wymagająca lekkiego zacienienia.

  Występowanie

Zasięg. Europa z wyjątkiem północnej, Azja Mniejsza, Kaukaz. Biotop. Występuje od nizin po niższe partie gór, głównie na skrajach suchych lasów, na nasłonecznionych stokach, w zadrzewieniach śródpolnych itp. Preferencje. Gatunek o skromnych wymaganiach, preferuje gleby suche lub lekko wilgotne, najlepiej wapienne i o odczynie obojętnym do lekko kwaśnego, poza tym światłolubny (najlepiej rośnie na stanowiskach w pełni nasłonecznionych lub co najwyżej lekko zacienionych), odporny na suszę, mrozy, zanieczyszczenia powietrza, choroby i szkodniki, wrażliwy na zasolenie. Długość życia i tempo wzrostu. Drzewo o średniej długości życia, wolno rosnące. Osiąga wiek 150-200(300) lat. Zastosowanie. Sadzony w parkach i ogrodach jako niecodzienna i dość rzadka roślina ozdobna. Ceniony szczególnie z powodu obfitego i bardzo wczesnego wysypu żółtych kwiatów, używany także do budowy żywopłotów. Dobrze utrwala glebę poprzez licznie tworzone odrosty korzeniowe. Owoce zawierają dużą ilość witaminy C; produkuje się z nich soki, nalewki (dereniówka), wina, dżemy i galaretki, ale też preparaty wykorzystywane przy leczeniu chorób przewodu pokarmowego.

  Pokrój

Krzew lub niewielkie, nisko rozgałęzione drzewo liściaste o szerokiej koronie. Rozmiary. Wysokość 3-8(10)m. Średnica pnia 0.2-0.3(0.5)m. Szczegóły pokroju. Pień krótki, często krzywy lub pochylony, nisko rozgałęziony. Korona w przypadku drzew nisko osadzona, okrągława lub parasolowata, często bardzo rozłożysta, luźna, u krzewów nieregularna.

  Więcej...  


  Korzenie

System korzeniowy płytki, bardzo rozgałęziony i gęsty, wrażliwy na zbitą ziemię, wytwarzający liczne odrośla korzeniowe.


  Kora / Pędy i pąki / Liście

Kora szarobrązowa, łuszcząca się nieregularnymi w kształcie, cienkimi i odpadającymi łuskami. Młode pędy kanciaste, od strony zacienionej zielonkawoszare, od nasłonecznionej - purpurowe, lekko owłosione, tegoroczne pędy początkowo żywozielone. Pąki żółte, delikatnie owłosione, liściowe lancetowate i szpiczaste, z dwiema łuskami, siedzące, kwiatowe kuliste, duże - zawierają w sobie cały kwiatostan, wielołuskowe, osadzone na trzoneczkach. Liście blaszkowate, pojedyncze. Blaszka eliptyczno-jajowata, z przedłużonym (jak gdyby nasadzanym) wierzchołkiem, długości 5-10cm, całobrzega, zielona (od spodu jaśniejsza), z wierzchu lekko błyszcząca, w kątach nerwów posiada kępki białych włosków (tzw. "bródki"). Charakterystyczną cechą jest łukowata nerwacja z 3-5 parami jasnych, mocno wystających od spodu nerwów. Ustawienie: naprzeciwległe na krótkich, rynienkowatych ogonkach. Okres występowania: IV-X. Liście rozwijają się w drugiej połowie kwietnia, długo po przekwitnięciu kwiatów. Jesienią przebarwiają się na czerwono lub czerwonobrązowo (w niektórych latach przebarwienie może być bardzo intensywne na głęboką, śliwkową czerwień).

Kora derenia jadalnego
Szarobrunatna kora derenia jadalnego
łuszczy się cienkimi płatkami.

Lancetowate i szpiczaste pąki liściowe (po lewej) różnią się
kształtem od jego kulistych pąków kwiatowych (po prawej).
Liście derenia jadalnego
Pąki lisciowe derenia jadalnego Pąki kwiatowe derenia jadalnego
Charakterystyczną cechą liści dereni
jest ich łukowata nerwacja.

  Kwiaty

Obupłciowe (obok nich także liczne męskie), owadopylne, zebrane po 10-25 sztuk w gęste, baldachowate kwiatostany. U podstawy każdego baldachu znajdują się 4 łuskowate listki okrywy (są to nie powiększające się w trakcie kwitnienia zewnętrzne łuski pąków kwiatowych). Pojedyncze kwiaty drobne, posiadają podwójny, 4-krotny okwiat, pachną niezbyt przyjemnie. Płatki korony jaskrawożółte, lancetowate i zaostrzone, długości 2-3mm. Słupek kubkowaty (zalążnia dolna), owłosiony, 4 pręciki osadzone na dużym, żółtym dysku miodnikowym. Okres kwitnienia: III-III/IV(IV) (długo przed rozwojem liści). Kwiaty derenia jadalnego tworzą się bardzo wcześnie, czasami nawet już pod koniec lutego, jednak początkowo rozwijają się one powoli. Okres intensywnego kwitnienia przypada w drugiej połowie marca, a więc ma miejsce w czasie, gdy prawie żadne inne drzewa nie mają jeszcze liści ani kwiatów. Na tle szarego, marcowego krajobrazu, gęsto obsypany jaskrawożółtymi kwiatami dereń jadalny prezentuje się szczególnie efektownie. Liście pojawiają się dopiero w połowie kwietnia, około 2 tygodnie po całkowitym przekwitnięciu kwiatów; jest to istotna różnica w stosunku do derenia świdwy, u którego liście rozwijają się wcześniej niż kwiaty.
█ Dereń jadalny jest jednym z najwcześniej kwitnących drzew (m.in. po leszczynie pospolitej i równocześnie z wierzbami i topolami).

Młode kwiaty derenia jadalnego Kwiaty derenia jadalnego Kwiaty derenia jadalnego
Młode kwiaty derenia jadalnego
Drobne, żółte kwiaty derenia jadalnego są zebrane w baldachowate kwiatostany. Pojawiają się one bardzo wcześnie
(czasami nawet już nawet pod koniec lutego - po lewej), zawsze na długo przed rozwojem liści.

  Więcej...  

Owoce derenia jadalnego

  Owoce i nasiona

Owalne, błyszczącoczerwone pestkowce długości 1-2cm. Posiadają soczysty miąższ oraz dużą i bardzo twardą, dwunasienną pestkę. Zawierają dużą ilość witaminy C (tyle, co cytryny). Są jadalne, jednak ich cierpko-kwaskowaty smak nie należy do najlepszych. Bardzo chętnie są natomiast zjadane przez ptaki, które w ten sposób przyczyniają się do roznoszenia nasion. Okres dojrzewania owoców: VIII-IX(X).
█ Pierwsze owoce derenia jadalnego można uzyskać już w 3. lub 4. roku po posadzeniu!
█ Dereń jadalny rozmnaża się z nasion, ale siewki nie odtwarzają wiernie cech roślin matecznych. Na małą skalę można rozmnażać go wegetatywnie (przez podział i odrosty korzeniowe).


Owoce derenia jadalnego to owalne,
błyszczącoczerwone pestkowce.

  Drewno

Posiada różowawy biel i bardzo ciemną, brązowoczerwoną twardziel oraz wybitnie wąskie słoje, jest drobnowłókniste, wyjątkowo twarde i wytrzymałe, trudno łupliwe. Niegdyś było bardzo cenione, używane do wyrobu sztyletów, włóczni oraz innych przedmiotów wymagających twardych i odpornych mechanicznie materiałów. Obecnie nie znajduje większego zastosowania w przemyśle.


  Inne informacje

█ Dereń jadalny bardzo dobrze znosi przycinanie i może być z powodzeniem używany do budowy żywopłotów, ze względu jednak na intensywny "płacz" nie należy przycinać krzewu na wiosnę. W przypadku formy drzewiastej przycinanie powinno jednak ograniczać się do wycinania chorych i suchych gałęzi.
█ Ścięte pod koniec zimy i wstawione do wazonu gałązki derenia zakwitają szybko tworząc ładny, wiosenny bukiet (podobnie jak u forsycji).


  Galeria zdjęć

Zobacz galerię...