█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Rodzaj obejmujący w większości szybko rosnące krzewy, rzadziej małe drzewa liściaste. Posiadają one nieparzystopierzaste liście oraz pędy wypełnione gąbczastym rdzeniem. Drobne, przeważnie kremowobiałe i niezbyt przyjemnie pachnące kwiaty bzów są licznie zebrane w baldachowate kwiatostany. Jesienią przekształcają się one w dekoracyjne owocostany złożone z niewielkich, kulistych i błyszczących pestkowców. Bzy porastają najczęściej różnego rodzaju zarośla i nieużytki oraz skraje lasów. Są znane z silnej ekspansywności i dlatego uważane czasami za chwasty.

Rodzaj bez obejmuje około 25 gatunków, z których w Europie (i w Polsce) występują naturalnie 3. W Polsce najbardziej rozpowszechniony jest bez czarny (S. nigra), zwany także lekarskim. W górach na południu Polski występuje bez koralowy (S. racemosa), posiadający w odróżnieniu od bzu czarnego trujące owoce. Mimo zawartości toksyn, ten niewielki krzew jest chętnie sadzony ze względu na swoje przyjemnie pachnące kwiatostany oraz piękne, jaskrawoczerwone owoce. Ciekawym gatunkiem występującym na południu Polski jest bez hebd (S. ebulus), który w odróżnieniu od dwóch wcześniej wymienionych gatunków jest rośliną wieloletnią o niezdrewniałych pędach.

  Występowanie / Zastosowanie

Zasięg. Strefa umiarkowana do podzwrotnikowej, głównie na półkuli północnej (na południowej tylko niewielkie, cząstkowe zasięgi w Australii i południowej Afryce). 3 spośród 25 gatunków bzu pochodzą z Europy. Biotop. Nieużytki, zarośla śródpolne, obrzeża lasów itp. Preferencje. Rośliny o minimalnych wymaganiach, łatwo przystosowujące się do niemal każdych warunków, bardzo ekspansywne. Długość życia i tempo wzrostu. Krzewy krótkowieczne, (bardzo) szybko rosnące. Ich długość życia nie przekracza zwykle 100 lat. Zastosowanie. Rośliny użytkowo-ozdobne, sadzone często w obejściach domów i przy drogach. Dobrze sprawdzają się w zadrzewieniach ochronnych przed wiatrem i kurzem, ze względu na niewielkie wymagania są też używane do rekultywacji jałowych gruntów, np. nieużytków, hałd itp. Z kwiatów i owoców bzów produkuje się dżemy oraz wina (na Węgrzech także specjalny rodzaj brandy). Bez czarny jest cenną rośliną leczniczą, służącą m.in. do produkcji preparatów przeciwko grypie. Bez koralowy znajduje zastosowanie jako typowy krzew ozdobny.

  Pokrój / Korzenie

Pokrój. Większość gatunków bzu to różnej wielkości krzewy liściaste. Niektóre z nich (np. bez czarny) mogą czasami przyjmować formę małego, zwykle wielopniowego drzewa. 2 spośród 25 gatunków to rośliny zielne - m.in. rodzimy w Polsce bez hebd. Korzenie. Bez koralowy tworzy odrośla korzeniowe, bez czarny - nie. Bez hebd wytwarza podziemne rozłogi.

Bzy to różnej wielkości krzewy liściaste. Jednym z większych przedstawicieli rodzaju jest bez czarny (←); bez koralowy (↓) osiąga mniejsze rozmiary.

Kora / Pędy i pąki Kora zależna od gatunku. Pędy pokryte dużymi przetchlinkami, wypełnione lekkim, gąbczastym rdzeniem, którego kolor zależy od gatunku - np. u bzu czarnego jest on biały, u koralowego - pomarańczowobrązowy. Pąki u niektórych gatunków zróżnicowane na wegetatywne i mieszane (np. b. koralowy - duże, kuliste), szczytowych często brak. → / →→ Pędy bzów są wypełnione gąbczastym rdzeniem, którego kolor zależy od gatunku. U bzu czarnego jest on biały, u koralowego natomiast - pomarańczowawy.

Liście Blaszkowate, nieparzystopierzaste, złożone z 5-9 (rzadko 3 lub 11) eliptycznych, ostro piłkowanych listków. Długość całego liścia zawiera się w granicach 5-30cm (choć u bzu czarnego na pędach odroślowych może ona przekraczać nawet 50cm!). Ustawienie: naprzeciwległe na ogonkach. Okres występowania: liście opadają na zimę. → / →→ Pierzaste liście bzu czarnego (→) są złożone przeważnie z 5-7 eliptycznych listków. Podobne liście posiada bez koralowy (→→); są one jednak nieco mniejsze.   Kwiaty / Owoce i nasiona Kwiaty obupłciowe, owadopylne, zebrane w duże, stojące na szczytach pędów baldachowate (np. bez czarny) lub wiechowate (np. bez koralowy) kwiatostany. Pojedyncze kwiaty drobne, zwykle 5-krotne, koloru białego lub kremowego (rzadziej różowawego), charakteryzują się w większości przypadków nieprzyjemnym, mdłym zapachem (z wyjątkiem bzu koralowego, którego kwiaty są przyjemnie pachnące). Okres kwitnienia: V-VI (zwykle długo po rozwinięciu się liści). Owoce i nasiona. Małe, kuliste, w zależności od gatunku czarne lub czerwone (rzadziej niebieskawe), soczyste pestkowce podobne do jagody. Są licznie zebrane w gęste, zwykle zwieszające się pod swoim ciężarem owocostany (nie zawsze jednak - u bzu koralowego są one wyprostowane). Zawierają 3-6 drobnych, jednonasiennych pestek. Stanowią cenny pokarm dla ptaków. Okres dojrzewania owoców: Zależny od gatunku, zwykle późne lato lub wczesna jesień. █ Owoce większości gatunków bzu są przynajmniej słabo trujące, ale ich toksyny rozkładają się podczas obróbki termicznej. Jadalne owoce posiada bez czarny, natomiast owoce bzu koralowego są dość mocno trujące.

← Kwiaty bzów są zebrane w duże, baldachowate kwiatostany. ↑ Owoce bzu czarnego to małe, błyszczącoczarne pestkowce. Bez koralowy (→) wyróżnia się czerwonym kolorem owoców.

  Drewno / Inne informacje

Drewno miękkie, bez większego znaczenia użytkowego. Inne informacje. █Co najmniej wszystkie zielone części bzów są trujące! U niektórych gatunków (np. bez koralowy) silnie trujące są także owoce.

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Copyright © 2006-2024 by Piotr Gach

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)