modyfikacja:
2019-01-04
ROŚLINY / NACZYNIOWE / NASIENNE / NAGONASIENNE / IGLASTE / CYPRYSOWCE /
CYPRYSOWATE / Żywotnik / zachodni - olbrzymi - ...
(Ameryka Północna)
o igłach łuskowatych
zimozielone
H: 15-20(30)m
Φ: 0.5-1(1.5)m
do 1000 lat
małe
chłodne i wilgotne lasy, mokradła
1-p., wiatrop.
III-V
igły!, pokrój!, szysz.
|
♦ Niewielkie do średniej wielkości, bardzo gęsto ugałęzione drzewo iglaste o zwartym, regularnie stożkowatym pokroju z wyprostowanym wierzchołkiem. |
|
♦ Cienka i miękka kora łuszcząca się włóknistymi, pionowymi pasmami. |
|
♦ Łuski nakrzyżległe, ściśle przylegające do pędu, nie posiadają białych plamek ani linii, dolne i górne z dużym, wypukłym gruczołkiem (boczne bez takiego gruczołka). |
| ♦ Gałązki dużo jaśniejsze od spodu. |
|
♦ Bardzo liczne, małe (ok. 1cm), jajowate szyszeczki sładające się z 8-10 skórzastych lub zdrewniałych, rozchylonych, brązowych łusek. |
|
♦ Żywotnik zachodni został sprowadzony do Europy około 500 lat temu. Uważa się, że jest on pierwszym sprowadzonym do Europy drzewem pochodzącym z północno-wschodniej Ameryki Północnej. |
█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.
Średniej wysokości zimozielone drzewo iglaste o bardzo gęstym i zwartym, regularnie stożkowatym pokroju. Wierzchołek żywotnika zachodniego prawie zawsze jest wyprostowany (nie zwiesza się), a jego gałązki wachlarzowato rozpostarte w jednej płaszczyźnie (zazwyczaj poziomo). Igły mają postać ułożonych nakrzyżlegle i ściśle otulających pęd, drobnych i sztywnych łusek. Charakterystyczną cechą gatunku jest duża różnica w odcieniu obu stron gałązek - górna strona jest błyszcząco ciemnozielona, dolna zaś matowo jasnozielona. Tworzone bardzo obficie małe, jajowate szyszeczki żywotnika zachodniego składają się z kilku skórzastych łusek nasiennych, które po dojrzeniu znacznie się rozchylają.
Powszechnie znany jako tuja, pochodzący z Ameryki Północnej żywotnik zachodni dzięki swoim walorom dekoracyjnym zdołał się zadomowić w wielu rejonach świata. W Europie jest jednym z ulubionych i najczęściej uprawianych iglastych drzew ozdobnych obcego pochodzenia. Jego liczne odmiany ozdobne wraz z innymi krzewami i drzewami iglastymi (np. jałowcami, cyprysikami, cyprysami itp.) tworzą grupę tzw. iglaków, które poza funkcjami typowo dekoracyjnymi są też często używane do budowy zimozielonych żywopłotów.
| Systematyka |
Najczęściej uprawiany w Polsce gatunek żywotnika.
Posiada około 140 odmian ozdobnych - od małych, zaledwie 50-centymetrowych krzewów o kulistym lub kolumnowym pokroju
do średnio wysokich, ponad 20-metrowych drzew. Jednymi z częściej uprawianych odmian są 'Golden Globe' i 'Yellow Ribbon' -
odmiany o złocistożółtym zabarwieniu łusek oraz kulista odmiana 'Globosa'.
█
Podobny do żywotnika zachodniego jest również często uprawiany w Europie żywotnik olbrzymi (T. plicata).
Gatunki te są trudne do odróżnienia. Żywotnik olbrzymi osiąga wprawdzie większe rozmiary, jednak rzadko zdarzają się
wystarczająco stare i duże drzewa, aby to kryterium miało praktyczne zastosowanie. Pewniejszy sposób identyfikacji jest związany
z występowaniem delikatnego, białawego, woskowatego wzoru na spodzie gałązek żywotnika olbrzymiego oraz mniej wyraźnych
gruczołków na jego łuskach.
█
Innym podobnym i także uprawianym w Europie (i w Polsce) gatunkiem jest pochodząca z Azji biota wschodnia
(Platykladus orientalis). Gatunek ten różni się od wyżej wymienionych pionowo ustawionymi i prawie jednakowo zabarwionymi
po obu stronach gałązkami oraz kulistymi szyszeczkami z łuskami pokrytymi białoniebieskim nalotem i posiadającymi
charakterystyczne, haczykowate wyrostki. Te duże różnice morfologiczne znalazły swoje odzwierciedlenie w filogenetyce, którym
było właśnie utworzenie rodzaju Platykladus i przeniesienie do niego umieszczonej wcześniej w rodzaju żywotnik
(jako żywotnik wschodni) bioty wschodniej.
█
Wbrew angielskim nazwom żywotnika zachodniego, nie jest on blisko spokrewniony z cedrem.
Występowanie / Zastosowanie
 |
Zasięg.
Żywotnik zachodni, obok olbrzymiego, jest jednym z najważniejszych drzew iglastych Ameryki Północnej.
Największe jego skupiska występują we wschodniej części Kanady (rejon Wielkich Jezior) i dalej na południe, w sąsiadującej
północnej części USA.
Biotop.
Chłodne i wilgotne obszary nizinne, doliny rzek, mokradła itp.
Tworzy lasy jednogatunkowe tam, gdzie większe i szybciej rosnące drzewa nie chcą rosnąć (np. na bagnach), występuje też w lasach
mieszanych, najczęściej razem z choiną kanadyjską i sosną wejmutką.
Preferencje.
Gatunek preferujący klimat wilgotny i chłodny, wytrzymały na niskie temperatury, odporny na zanieczyszczenia powietrza.
Lubi gleby wilgotne do podmokłych, bogate w wapń.
Długość życia i tempo wzrostu.
Jedno z najbardziej długowiecznych drzew Ameryki Północnej, osiągające wiek 1000 lat. Z wyjątkiem początkowej fazy rośnie wolno
(tempo wzrostu jest największe w pierwszych 15-20 latach, po tym okresie znacznie spada).
█
Najstarszy obecnie żywotnik zachodni liczy ok. 1320 lat, jednak znaleziono martwy okaz,
którego wiek oszacowano na 1500 lat!
Zastosowanie.
Na terenach naturalnego występowania bardzo ważne drzewo leśne, dostarczające cennego drewna.
Poza tym niezwykle często sadzony (w wielu odmianach) jako drzewo ozdobne w różnych częściach świata, w tym także w Europie.
Stosowany do budowy zimozielonych żywopłotów oraz, ze względu na zwarty pokrój, jako tzw. drzewo szpalerowe.
Jego wadą jest niezbyt ładne przebarwianie się (płowienie) łusek na zimę (wady tej nie posiadają
cyprysiki, w szczególności c. groszkowy).
|
|
|
W Polsce żywotnik zachodni jest jednym z najczęściej uprawianych iglaków obcego pochodzenia. |
Ze względu na dużą tolerancję na przycinanie drzewo idealnie nadaje się na wysokie, gęste żywopłoty. |
Pokrój
Średnio wysokie drzewo iglaste o regularnie stożkowatym, bardzo zwartym pokroju i wyprostowanym wierzchołku.
Liczne odmiany ozdobne posiadają zróżnicowany pokrój i rozmiary.
Korzenie
System korzeniowy płytki i płaski (możliwe wykroty starych drzew), posiadający liczne drobne i gęste korzenie
rosnące blisko pod powierzchnią ziemi, wrażliwy na zbitą glebę. Nie tworzy odrośli.
|
Kora / Pędy i pąki
|
Kora pomarańczowobrunatna do brunatnoszarej, cienka i miękka, podłużnie spękana i łuszcząca się pionowo wąskimi, włóknistymi pasemkami. Tegoroczne młode pędy zielone (koloru podobnego jak łuski), z czasem brązowieją. Młode gałązki silnie spłaszczone i wachlarzowato rozpostarte w jednej płaszczyźnie. U dorosłych drzew przeważa poziome ustawienie gałązek (różnica w stosunku do posiadającej podobne, jednak pionowo ustawione gałązki bioty wschodniej). Pąki bardzo drobne (do 3mm), ciemnozielone, szczelnie ukryte pod łuskami i zupełnie niewidoczne na zewnątrz.
|
|
|
|
Kora żywotnika zachodniego łuszczy się pionowymi włóknami. U starych drzew pęknięcia stają się głębokie (po prawej). |
Gałązki żywotnika zachodniego są wachlarzowato rozpostarte w płaszczyźnie poziomej. |
|
Liście
|
Łuskowate. Łuski tępe lub delikatnie zaostrzone, ściśle przylegające do pędu, długości 3-5mm. Górna i dolna strona gałązek różnią się wyraźnie zabarwieniem (kolejna ważna cecha odróżniająca żywotnika zachodniego od bioty wschodniej): z góry gałązka jest błyszcząco ciemnozielona, od spodu natomiast - matowo jasnozielona (jednak bez białawego, woskowatego deseniu, jaki występuje u żywotnika olbrzymiego). Łuski na dolnej i górnej stronie gałązek opatrzone pojedynczym, okrągłym, dobrze wyczuwalnym w dotyku gruczołkiem żywicznym; łuski boczne nie posiadają takiego gruczołka. Ustawienie: nakrzyżległe. Okres występowania: cały rok (roślina zimozielona). Na zimę łuski stają się zielono brązowe i wyblakłe.
|
|
|
Ustawione nakrzyżlegle łuski żywotnika zachodniego szczelnie otulają pęd. Ważną cechą rozpoznawczą gatunku jest duża różnica w jasności zabarwienia górnej i dolnej strony gałązek. |
Jedna ze najbardziej atrakcyjnych odmian ozdobnych - 'Yellow Ribbon' posiada łuski przepięknie zabarwione na jaskrawożółty kolor. |
Kwiaty
|
Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne.
Kwiaty męskie zebrane na końcach pędów w drobne, jajowate, czerwonawe kwiatostany.
Kwiaty żeńskie bardzo niepozorne, zebrane w małe, jajowate, zielonawożółte szyszeczki.
Okres kwitnienia:
III-V. Kwiaty męskie zakwitają w marcu natomiast żeńskie szyszeczki pojawiają się dopiero pod koniec kwietnia.
█
Powstające na końcach pędów zawiązki kwiatów tworzą się już jesienią poprzedniego roku.
Maleńkie, jajowate kwiatostany męskie żywotnika zachodniego mają czerwonawy kolor. Wyrastają one na końcach pędów. |
Kwiatostany żeńskie mają postać jajowatych, zielonawożółtych szyszeczek. |
|
Owoce i nasiona
|
Drzewo nie tworzące owoców (roślina nagonasienna). Odpowiednikami owocostanów są małe, jajowate szyszeczki o rozmiarach 8-12x4-5mm, najpierw zielone, potem żółtawe, zaraz po dojrzeniu jasnobrązowe, w końcu brunatne. Każda szyszeczka składa się z 6-8(10) nachodzących na siebie, początkowo skórzastych, z czasem drewniejących łusek, które po dojrzeniu mniej lub bardziej rozchylają się. Nasiona w liczbie 1-3 na każdej z płodnych łusek, soczewkowate, opatrzone dwoma skrzydełkami. Okres dojrzewania nasion: IX-X. Szyszeczki dojrzewają pierwszego roku.
|
|
|
|
|
Małe, jajowate szyszeczki żywotnika zachodniego są złożone z 8-10 początkowo zielonych i skórzastych, po dojrzeniu brązowych i zdrewniałych łusek. |
Szyszeczki są często tworzone w bardzo dużych ilościach. |
||
Drewno
|
Posiada bogate, głębokie kolory: jasnożółty biel (nieznacznie ciemniejący przy obróbce) oraz czerwonobrunatną twardziel. Jest bardzo mocne, a przy tym lekkie, miękkie i elastyczne, wyjątkowo łatwe w obróbce. Jego charakterystyczną cechą jest intensywnie aromatyczny zapach. Stosowane w meblarstwie i modelarstwie oraz do produkcji opakowań.
Inne informacje
|
█ UWAGA! Żywotniki są roślinami trującymi.
Galeria zdjęć
|
