modyfikacja:
2020-11-22
ROŚLINY / NACZYNIOWE / NASIENNE / OKRYTONASIENNE / (ROSOPSIDA) / WIERZBOWCE /
WIERZBOWATE / Topola / czarna - włoska - biała - osika - szara - deltoidalna - kanadyjska - balsamiczne - ...
topoli czarnej (Włochy)
zrzucające liście
na zimę
H: 30-35(40)m
Φ: 1-1.25(1.5)m
60-80(-110)lat
wybitnie duże
-brak-
wył. męskie
III/IV-IV
pokrój!!!, liście
| (różnice w stosunku do topoli czarnej) |
|
♦ Pokrój również bardzo wysoki, ale niezwykle wąski i strzelisty - kolumnowy lub wrzecionowaty, z konarami i gałęziami niemal pionowo wznoszącymi się w górę (jedno z najłatwiej identyfikowalnych po pokroju drzew). |
|
♦ Pień lekko kanciasty, często z mniej lub bardziej wyraźnymi deskowatymi przyporami korzeniowymi (nie tak dużymi jednak jak u wiązu szypułkowego). |
| ♦ Kora mniej głęboko spękana i nie tak wyraźnie "listewkowato" bruzdowana. |
| ♦ Tylko klon męski (brak zatem drzew produkujących puch nasienny). |
|
♦ Topola włoska jest właściwie jedyną popularną, typowo ozdobną odmianą topoli. Została ona wyhodowana na przełomie XVII i XVIII w. we Włoszech (nazwa) przez mutację topoli czarnej. |
█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.
Wyglądające jak olbrzymie maszty górujące nad otoczeniem, wysmukłe i eleganckie topole włoskie stanowią nieodłączny element krajobrazu europejskich miast. Ze względu na bardzo dużą wysokość i niezwykle charakterystyczny, wąskokolumnowy pokrój, nie sposób ich pomylić z żadnymi innymi drzewami. I nie sposób nie zauważyć, bo należą one nie tylko do najwyższych i najbardziej unikalnych pod względem pokroju, ale też najpopularniejszych drzew występujących na terenach zurbanizowanych. Topola włoska idealnie sprawdza się w warunkach miejskich. Jej wąska i zwarta sylwetka zajmuje stosunkowo małą powierzchnię (co w miastach ma szczególne znaczenie), a dodatkowo sprawia, że drzewo jest bardziej odporne na przewrócenie przez wiatr. Także niemal pionowo wzniesione konary topoli włoskiej stwarzają mniejsze zagrożenie niż rozłożyste konary innych drzew. Wymienione cechy powodują, że topole włoskie ciągle jeszcze są jednymi z naszych najpopularniejszych przydrożnych drzew. Ciągle jeszcze, bo niestety już niedługo mogą przestać nimi być... Ostatnio bowiem dosłownie na każdym kroku obserwuje się zakrojoną na szeroką skalę akcję masowego wycinania przydrożnych drzew i sadzenia na ich miejsce krzewów lub... "nic nierobienia".
Topola włoska jest jedną z niewielu popularnych odmian ozdobnych topoli. Słowo "odmiana" (a dokładniej - kultywar) jest tu jak najbardziej na miejscu, ponieważ tak naprawdę drzewo to nie stanowi samodzielnego gatunku, a jest jedynie sztucznie wyhodowaną na początku XVIII w. we Włoszech formą pokrojową topoli czarnej (zwróćmy uwagę na łacińską nazwę systematyczną P. nigra cv. 'Italica'). Poza wąskim pokrojem oraz mniejszą grubością pnia i konarów, topola włoska bardzo niewiele różni się od swojej protoplastki. Podobnie jak topola czarna, posiada ona rombowate lub trójkątne liście osadzone na spłaszczonych ogonkach, jej kwitnące wcześnie na wiosnę kwiaty są zebrane w kotkowate kwiatostany, a kora ma ciemnoszary lub czarniawy kolor.
| Systematyka |
Jak już to zostało wyżej nadmienione, w ściśle botanicznym sensie topola włoska nie jest samodzielnym gatunkiem,
a jedynie sztucznie uzyskaną formą pokrojową (a dokładniej - kultywarem)
topoli czarnej: Populus nigra cv. 'Italica'.
Drzewo zostało wyhodowane w Lombardii we Włoszech (stąd nazwa) na przełomie XVII i XVIII w. Od około 1750 r. jest sadzone
w całej Europie; do Polski przywędrowało prawdopodobnie z Francji lub Niemiec w drugiej połowie XVIII w.
█
Spotyka się prawie wyłącznie męskie osobniki topoli włoskiej; dużo rzadziej występujące żeńskie drzewa o zbliżonym pokroju
i podobnych liściach są prawdopodobnie albo mutantami, albo mieszańcami topoli włoskiej z rodzimą topolą czarną lub
pochodzącą z Azji i nieodpowiednią dla naszego klimatu P. usbekistanica 'Afghanica' (syn. P. thevestina Dode).
Drzewa te generalnie mają nieco szerszą i luźniejszą koronę niż typowa topola włoska, ich pień jest zazwyczaj pozbawiony przypór,
kora natomiast - jaśniejsza (często biaława; cecha odziedziczona zapewne po P. usbekistanica 'Afghanica').
Dokładniejsze badania wskazują, że rzadko występujące "żeńskie okazy topoli włoskiej" (drzewa o pokroju
i liściach zbliżonych do topoli włoskiej) można podzielić na dwie główne grupy:
1. Drzewa o pokroju niemal indentycznym jak męskie, zwykle jednak o nasadzie pnia pozbawionej przypór
(lub z mniej wyraźnymi przyporami). Kora biaława, liście podobne.
Domniemane pochodzenie: mieszańce P. nigra 'Italica' i P. usbekistanica 'Afghanica'
(syn. P. thevestina Dode).
2. Drzewa o luźniejszym pokroju, z szerszą, bardziej miotlastą koroną.
Liście mocno zróżnicowane pod wzgl. kształtu i rozmiarów nawet w obr. jednego osobnika. Część z nich jest długokończysta,
czasami też posiadają klinowatą, prostą lub lekko sercowatą nasadę, występują także l. szerokie i krótkie.
Domniemane pochodzenie: mieszańce P. nigra 'Italica' i P. nigra 'Plantierensis' lub mieszaniec wielokrotny tychże,
ewentualnie (P. nigra 'Italica' x P. usbekistanica 'Afghanica') x P. nigra 'Plantierensis'.
P. usbekistanica pochodzi z Azji Mniejszej i jest odpowiednikiem naszej P. nigra. Jej odmiana 'Afghanica' to znowuż odpowiednik odmiany 'Italica' t. czarnej. Podane odmiany mają niepewne stanowisko systematyczne; niektórzy autorzy utrzymują nawet, że są to podgatunki Populus nigra (zwykle ta pierwsza) lub że należą one do osobnego gatunku P. thevestina (gatunek posiadający białą korę na gałęziach, całkowicie pozbawiony przypór korzeniowych). P. nigra 'Plantierensis' to z kolei grupa mieszańców P. nigra 'Italica' z P. nigra subsp. betulifolia, wyselekcjonowanych we Francji od XVIII wieku. Odziedziczyły one od subsp. betulifolia delikatnie owłosione ogonki liściowe oraz nerwy na młodych liściach. Dojrzałe liście, również te na krótkopędach, są często większe na szerokość niż na długość.
Występowanie
Zasięg.
Nasadzenia w całej Europie (z wyj. północnej).
Biotop.
Brak (odmiana sztucznie wyhodowana).
Preferencje.
Posiada niewielkie wymagania, preferuje gleby wilgotne do mokrych, jest ciepło- i światłolubna,
poza tym odporna na zanieczyszczenia powietrza, wrażliwa jednak na zasolenie gleby.
Długość życia i tempo wzrostu.
Drzewo bardzo krótkowieczne, bardzo szybko rosnące. Dożywa zaledwie 60-80(-110) lat.
Maksymalne tempo wzrostu 1.5-2m/rok osiąga w wieku kilkunastu lat; około 30. roku życia wzrost na wysokość
zazwyczaj ustaje.
|
| Więcej... |
Pokrój
Bardzo wysoka i niezwykle wysmukła, kolumnowo-wrzecionowata sylwetka topoli włoskiej stanowi jej największą ozdobę
a zarazem niezawodny znak rozpoznawczy. Dzięki charakterystycznemu pokrojowi drzewa tego nie sposób po prostu
pomylić z żadnym innym drzewem; co więcej, można je bez trudu identyfikować nawet z bardzo dużych odległości.
|
|||||
|
Dzięki unikalnej sylwetce, topole włoskie prezentują się niezwykle efektownie o każdej porze roku i w każdych warunkach atmosferycznych. 
|
| Więcej... |
Szczegóły pokroju. Pień prawie zawsze pojedynczy, przeciętnej grubości, często lekko kanciasty z delikatnymi podłużnymi wgłębieniami, na niewielkiej wysokości rozwidlony na biegnące pionowo konary ulegające dalszym pionowym rozwidleniom, zwykle niemal od samego dołu pokryty gałęziami i wiązkami odrośli (brak większych oczyszczonych fragmentów). Na dole pnia występują często deskowate przypory korzeniowe, są one jednak mniejsze i mniej wyraźnie zaznaczone niż u wiązu szypułkowego. Korona elipsoidalna lub kolumnowa, bardzo wąska - jej szerokość rzadko przekracza 6m, co stanowi zaledwie około 1/5 (czasem nawet mniej) całkowitej wysokości drzewa! Konary przeciętnej grubości, prawie pionowo wzniesione. Gałązki długie i proste, sztywne, miotlasto wyprostowane w górę (nigdy nie zwieszają się). Pień topoli włoskiej jest zwykle nieco kanciasty, często też posiada u nasady deskowate przypory korzeniowe. Osiąga raczej przeciętną grubość (a więc dużo mniejszą, niż topola czarna). |
Wybrane okazy
 |
|
█
Lokalizacja: Lubin (wieś na wyspie Wolin). Wysokość: 35.7m (PG+KW, 2014, laser). Jest to najwyższa znana autorowi strony topola włoska w Polsce. |
█ Lokalizacja: Chorzów (Park Śląski). Wysokość: 34.8m (PG, 2014, laser). | |
|
|
|
|
█
Lokalizacja: Kamień Pomorski. Wysokość: 33.6m (PG, 2011, laser). |
█
Lokalizacja: Kraków (Park Lotników). Wysokość: 33.4m (PG, 2014, laser). |
█
Lokalizacja: Bielsko Biała (teren Beskidzkiego Centrum Onkologii). Wysokość: 33m (PG, 2008, klinometr). (Drzewo ścięte w 2010 r.) |
|
|
|
█ Topola włoska w Jeziorach Wielkich / Prusinowie. Lokalizacja: pas drogowy przy trasie Jeziory Wielkie - Prusinowo, woj. wielkopolskie. To wyjątkowych rozmiarów ale także wyjątkowej urody drzewo rosło w opisanej w albumie Krzysztofa Borkowskiego Wielkopolskie drzewa pięknej niegdyś alei topól włoskich, z których do XXI w. ostała się tylko nieznaczna część. Obwód pnia topoli wynosił 4.05m (Φ 1.29m), co dawało jej bezapelacyjnie pierwsze miejsce na liście najgrubszych znanych topól włoskich w Polsce. Wysokość drzewa była równa 30m. W grudniu 2019 r. wszystkie topole włoskie wchodzące w skład alei, wraz z opisywanym rekordowym osobnikiem, zostały wycięte z powodu remontu drogi. Na nic zdały się podjęte przez Sekcję Drzew Pomnikowych PTD (osobiście zainicjowane i koordynowane przez Krzysztofa Borkowskiego) próby uchronienia przed wycinką choćby tej jednej, rekordowej topoli. Wraz z pozostałymi, padła ona od piły łańcuchowej 19 grudnia 2019 r. pomimo doskonałego (jak widać na zdjęciach poniżej) stanu zdrowotnego.
|
Fot. Krzysztof Borkowski |
|
|
|
Fot. Krzysztof Borkowski |
|
█
Topola włoska w przy ul. Stańczyka w Krakowie.
Wysokość: 29.9m (PG, 2020, laser), obwód pnia: 3.49m (Φ 1.11m) (PG, 2020).
Jest to najgrubsza topola włoska w Krakowie i, po wycięciu pod koniec 2019 r. rekordzistki w Prusinowie,
druga najgrubsza znana autorowi topola włoska w Polsce. Powstała ona prawdopodobnie jako zrost dwóch drzew, jednak jej pień rozwidla się znacznie powyżej 130 cm.
Wierzchołek drzewa wykazuje oznaki zamierania, ale pień jest zdrowy. Drzewo wykazuje dużą witalność.
2019-05-21 Ernest Rudnicki napisał:
Przeprowadzono fitosanitariat topoli, a firma dokonująca inwestycji w postaci osiedla mieszkaniowego zdecydowała się na zachowanie drzewa i włączenie go w plan zabudowy. Dzięki temu możemy się nadal cieszyć najgrubszą topolą włoską w Krakowie. Dowiedziałem się od mieszkańców, że była sadzona ok. 1965 roku.
|
|
|
█
Lokalizacja: Bolechowice k. Krakowa. Wysokość: 33.2m (PG, 2019, laser), obwód pnia: 3.35m (Φ 1.07m) (PG, 2019). |
█
Lokalizacja: Bnin k. Kórnika. Wysokość: 31m (PG, 2011, laser), obwód pnia: 3.30m (Φ 1.05m) (PG, 2011). (Drzewo ścięte ok. 2015 r.) |
|
|
| Więcej... |
█
"Moja topola". Lokalizacja: Kraków, Młynówka Królewska.
Wysokość: 25.8m (PG, 2013, laser),
obwód pnia: 1.90m (Φ 0.60m) (PG, 2013).
(Drzewo zostało ścięte w dniu 30-10-2013r.) Zobacz też artykuł Moja topola włoska.
|
Korzenie
System korzeniowy płytki i rozłożysty, tworzący odrośla, często też wytwarzający stosunkowo duże przypory korzeniowe.
|
Kora
Szara do ciemno(brunatno)szarej (rzadziej szaroczarna), stosunkowo płytko spękana, sprawia wrażenie mocno chropowatej. Spękania tworzą rysunek przeplatających się podłużnych bruzd, są one jednak znacznie płytsze niż u topoli czarnej. Wnętrza spękań mają jasnoszary lub białawy kolor. Od pewnej wysokości kora stopniowo staje się jaśniejsza - srebrzystopopielata - i coraz bardziej gładka. Następuje tam pewnego rodzaju inwersja ubarwienia - teraz to elementy pomiędzy spękaniami są jasne, spękania zaś mają wewnątrz szaroczarny kolor. Kora topoli włoskiej u dołu pnia jest ciemnoszara i dość płytko, podłużnie spękana (po lewej). |
Pędy i pąki
 |
Młode pędy obłe, tegoroczne przyrosty młodych drzew często (zielonawo)czerwone,
potem gałązki błyszcząco żółtoszare do jasnobrązowych, nagie, skierowane pionowo do góry.
Pąki wąskostożkowate lub wąskojajowate, szpiczaste, brązowe, posiadają 4-6 zaokrąglonych, lepkich łusek.
Pąki boczne nieco mniejsze niż wierzchołkowe, luźno przylegające do długopędów.
█
Topola włoska tworzy dużą ilość odrośli od pnia. Wyrastają one zazwyczaj w okolicach wcześniej uszkodzonych miejsc
(np. obciętych konarów) i mają postać gęstych wiązek prostych, cienkich gałęzi promieniście wyrastających z jednego punktu.
Odrośla wyrastają licznie nawet z pniaków po ściętych drzewach.
|
|
|
|
↑ Młode gałązki topoli włoskiej są obłe (nie kanciaste) i mają żółtoszary kolor; nieco ciemniejsze (brązowe) są szpiczastojajowate pąki. Tegoroczne przyrosty bardzo młodych drzew są często ciemnoczerwone. → W miejscach uszkodzeń pnia i konarów wyrastają liczne odrośla. |
||
Liście
Blaszkowate, pojedyncze. Blaszka romboidalna (krótkopędy) do trójkątnej (długopędy), długości 5-10cm, na brzegu drobno karbowana, z góry zielona do ciemnozielonej, lekko błyszcząca, pod spodem nieco jaśniejsza i matowa, obustronnie naga. Szerokie (szersze - do 10cm niż dłuższe - do 7cm) i duże liście na dłgopędach mają szerokoklinowatą lub prostą nasadę i krótki, nagle zwężający się wierzchołek. Romboidalne liście krótkopędowe pojawiają się wcześnie na wiosnę; znacznie później rozwijają się (szeroko)trójkątne liście na długopędach. Ustawienie: skrętoległe na mocno spłaszczonych z boku, 2-5cm, jasno(żółtawo)zielonawych (czasem czerwono nabiegłych) ogonkach. Okres występowania: IV-X/XI. Liście rozwijają się w drugiej połowie kwietnia. Jesienią przebarwiają się na żółtobrązowo lub zielonawobrązowo.
|
|
|
|
|
Krótkopędowe liście topoli włoskiej są małe i romboidalne. Pojawiają się one wcześnie na wiosnę (tzw. liście wczesne). |
Szersze i większe, trójkątne liście długopędowe rozwijają się później; są to tzw. liście późne. |
Jesienią liście topoli włoskiej przebarwiają się niezbyt efektownie.. |
█ Przebarwienie i opadanie liści. Na początku października liście zaczynają zmieniać kolor. Zwykle jednak nie ma tu mowy o ferii pięknych, jaskrawych barw. Najcześciej zielony kolor nierównomiernie blaknie przechodząc w żółtawobrązowy, potem liście brązowieją i wysychając częściowo już na drzewie w końcu opadają. Liście przebarwiające się na bardziej wyrazisty kolor tworzą się głównie na długopędach młodych drzew; u starszych osobników są one nieliczne i z daleka niewidoczne, dlatego drzewa te jako całość robią jesienią wrażenie szarożółtozielonych, potem szarożółtobrązowych. Powyższe stwierdzenie nie jest jednak regułą bez wyjątków. Czasami, a zależy to prawdopodobnie nie tylko od konkretnego osobnika, ale też od stanowiska, na którym on rośnie i pogody w danym roku, zdarzają się stare drzewa o jaskrawożółtym przebarwieniu. Opadanie liści jest dość późne. Trwa ono zwykle przez cały październik i część listopada, choć okres ten jest bardzo zmienny w ramach populacji (niektóre drzewa całkowicie tracą liście już pod koniec października, inne potrafią być zielone nawet w drugiej dekadzie listopada).
Kwiaty / Owoce i nasiona
Kwiaty. Znany jest jedynie klon męski topoli włoskiej; drzewo jest więc rozmnażane wyłącznie wegetatywnie. Kwiaty zebrane w zwisające, kotkowate kwiatostany. Kotki walcowate, grube, długości 7-10cm, karminowoczerwone do ciemnoczerwonych. Okres kwitnienia: IV (przed rozwinięciem się liści). █ Topola włoska jest jednym z wcześniej kwitnących na wiosnę drzew, jednak w zestawieniu z topolami osiką, białą i szarą jej okres kwitnienia jest nieco późniejszy. Kotki zakwitają zwykle na początku kwietnia. Kwitną przez ok. 2 tygodnie. Owoce. Drzewo nie posiada żeńskiej formy, nie tworzy więc owoców. Omówione w punkcie Systematyka, sporadycznie spotykane w Polsce żeńskie mieszańce topoli włoskiej wytwarzają owoce podobne do występujących u topoli czarnej. Intensywnie czerwone kotki męskie topoli włoskiej pojawiają się przed rozwojem liści. Są one tworzone głównie w górnej części korony.
Drewno
Jasne, beztwardzielowe, delikatnie słojowane. Zawiera dużo celulozy, ale też bardzo dużo wody; jest miękkie i kruche, szybko ulega rozkładowi, nie przedstawia większej wartości w przemyśle meblowym czy budownictwie. Mało wartościowe także dlatego, że pień rozgałęzia się bardzo nisko i nigdy nie jest oczyszczony z gałęzi. |
Galeria zdjęć
|