█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Nieduże, zazwyczaj wielopniowe drzewo liściaste, często też (zwłaszcza na uboższych glebach) wyrastające w formie wysokiego krzewu. Podobnie jak inne olsze, wyróżnia się przede wszystkim wytwarzaniem drewniejących, szyszeczkowatych owocostanów oraz odpornym na gnicie drewnem, które reagując z powiertzem przybiera jaskrawy, rudopomarańczowy kolor.

W warunkach naturalnych olsza szara zasiedla podmokłe tereny górskie, w tym głównie brzegi rzek i górskich strumieni. Jej niezwykła witalność powoduje, że szybko zajmuje kolejne tereny wypierając bardziej naturalne na nich gatunki drzew, takie jak np. buki i jodły w górskich lasach. Jest też bardzo trudna do wytępienia z uwagi na intensywne tworzenie odrośli i towarzyszącą jej jeżynę. Z tych powodów jest często przez leśników traktowana jako uciążliwy chwast, którego trudno się pozbyć.

Opisane "wady" olszy szarej można jednak dobrze wykorzystać. Jako roślina pionierska jest ona często sadzona w roli przedplonu na nieurodzajnych terenach i stosowana do umacniania zboczy. Olsze mają także zdolność do użyźniania gleby, wynikającą z symbiozy, w którą drzewa te wchodzą za pomocą swojego systemu korzeniowego z wiążącymi atmosferyczny azot promieniowcami.

Jeden z trzech rodzimych gatunków olszy w Polsce (obok olszy czarnej i zielonej), bardziej niż pozostałe rozpowszechniony w górach i na wyżynach. Tworzy mieszańce z olszą czarną, posiada też nieliczne odmiany ozdobne, m.in. strzępolistną 'Laciniata' i zwisającą 'Pendula'.

Występowanie Zasięg. Strefa umiarkowana i chłodna półkuli północnej (sięga na północ do ok. 70° szerok. geogr.; występuje nawet na skraju Tundry!), w tym Europa, zachodnia Syberia oraz Kaukaz. W Polsce rozpowszechniona przede wszystkim w górach (głównie w Karpatach, w mniejszym stopniu w Sudetach), jednak dzięki przenoszeniu nasion przez wodę "schodzi" w dół rzek opanowując także tereny nizinne (dotarła w ten sposób nawet do Bałtyku). █ Całkowity zasięg olszy szarej jest większy niż olszy czarnej, jednak w Polsce występuje ona na mniejszym obszarze. → Duże skupiska olszy szarej występują np. w Bieszczadach, gdzie drzewo to stanowi jeden z podstawowych składników lasów łęgowych porastających brzegi rzek i górskich strumieni w niżej położonych partiach gór.

Biotop. Podmokłe i okresowo zalewane tereny górskie w zakresie wysokości 500-1500 m.n.p.m. (na poziomie regla dolnego). Porasta głównie żwirowe trasy wzdłuż górskich strumieni tworząc tzw. olszynki (np. olszynka karpacka), występuje też w górskich lasach łęgowych, na zabagnionych zboczach itp. Preferencje. Gatunek pionierski, o bardzo małych wymaganiach (mniejszych niż o. czarna). Podobnie jak inne olsze preferuje gleby wilgotne, jednak inaczej niż większość z nich bez trudu radzi sobie nawet na dość suchych stanowiskach, takich jak nasłonecznione górskie zbocza i rumowiska skalne. Poza tym jest to drzewo całkowicie mrozoodporne. Gatunek światłolubny. Długość życia i tempo wzrostu. Drzewo bardzo krótkowieczne, (bardzo) szybko rosnące. Osiąga wiek zaledwie (30)50-70(100) lat.
█ Wzrost olszy szarej na wysokość ustaje już w wieku około 30 lat.

  Zastosowanie

Zdolność olsz do wchodzenia w symbiozę z bakteriami wiążącymi atmosferyczny azot i ich rozbudowany system korzeniowy sprawiają, że drzewa te doskonale nadają się jako przedplon poprawiający jakość gleby na terenach przeznaczonych do zalesienia, do rekultywacji hałd i innych terenów poprzemysłowych, umacniania zboczy i brzegów strumieni itp. Drewno olszy szarej jest dobrym materiałem opałowym.

  Pokrój

Niewielkie, przeważnie wielopniowe drzewo liściaste albo duży krzew. Rozmiary. Wysokość 10-15(20)m. Średnica pnia 0.3-0.50(0.75)m.
█ Najgrubsza, a być może również najwyższa w Polsce olsza szara rośnie w miejscowości Stolec w gm. Złoczew (woj. łódzkie). Obwód pnia tego drzewa wynosi 2.68m (Φ 0.85m), a jego wysokość jest równa 27m (patrz też dodatek Rekordy).
Szczegóły pokroju. Pień niezbyt gruby, często z podłużnymi wgłębieniami, przeważnie wielokrotny. Korona początkowo stożkowata, później nieregularnie jajowata, dość gęsto ugałęziona. Konary raczej cienkie.

Olsza szara wyrasta przeważnie w formie niewielkiego, wielopniowego drzewa liściastego.

  Korzenie

System korzeniowy płytki do średnio głębokiego, rozległy, bardzo dobrze rozwinięty (doskonale nadaje się do umacniania zboczy), wytwarzający dużą ilość odrośli korzeniowych (zwłaszcza na glebach ubogich, gdzie dominują formy krzewiaste).
█ W bulwkowatych, podobnych do koralowców naroślach na korzeniach olsz żyją specjalne bakterie (promieniowce) posiadające zdolność wiązania atmosferycznego azotu. i przyczyniające się do poprawy jakości gleby.

Więcej...     Kora Początkowo (ciemno)zielona, z czasem staje się jasno popielatoszara, pozostaje gładka nawet u starych drzew (istotna różnica w stosunku do olszy czarnej posiadającej korę głęboko, łuskowato spękaną). Na korze występują poziome, kreskowate przetchlinki. → / →→ Kora młodych drzew olszy szarej jest ciemnozielona (→). Z czasem staje się ona jasno popielatoszara, zawsze jednak pozostaje gładka (→→).

  Pędy i pąki

Młode pędy kanciaste, z wierzchu błyszcząco czerwonawobrunatne, pod spodem początkowo srebrzysto owłosione, później łysiejące. Pąki osadzone na (bardzo) krótkich trzoneczkach, jajowate, tępo zakończone, okryte 2-3 purpurowofioletowymi łuskami, najpierw owłosione, później łysiejące, zawsze suche (różnica w stosunku do olszy czarnej), boczne luźno przylegające do pędu.

Młode pędy olszy szarej są kanciaste i delikatnie omszone.	Jajowate, tępo zakończone pąki mają purpurowofioletowy kolor. Są one osadzone na krótkich trzoneczkach.

  Liście

Blaszkowate, pojedyncze. Blaszka (szeroko)eliptyczna lub jajowata, z krótko zaostrzonym wierzchołkiem (różnica w stosunku do olszy czarnej), długości 5-10cm i szerokości 4-7cm, na brzegu podwójnie piłkowana, z góry matowo ciemnozielona (pod spodem jaśniejsza), za młodu na dole filcowato owłosiona na całej powierzchni, potem tylko na nerwach. Unerwienie pod spodem odstające, z 8-14 parami nerwów bocznych. Ustawienie: skrętoległe na 1.5-3cm ogonkach. Okres występowania: IV/V-XI. Liście rozwijają się pod koniec kwietnia. Jesienią opadają bez przebarwienia (blakną jedynie i wysychając pokrywają się zwykle ciemnobrązowymi plamami).

(Szeroko)eliptyczne liście olszy szarej są na szczycie krótko zaostrzone. Posiadają więcej par nerwów niż u olszy czarnej.

Jesienią liście opadają bez przebarwienia.

Więcej...

  Kwiaty / Owoce i nasiona

Kwiaty rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne. Kwiaty męskie zebrane w kotkowate kwiatostany. Kotki zgrupowane po 3-4 sztuki, zwisające na zdrewniałych szypułkach, walcowate, długości 7-9cm, zawiązują się zielone (różnica koloru w stosunku do olszy czarnej) już latem poprzedniego roku (a więc wiele miesięcy przed kwitnieniem) i zimują na drzewie, zakwitając w drugiej połowie marca następnego roku zabarwiają się najpierw na czerwonobrązowo, potem na żółtobrązowo. Kwiaty żeńskie zebrane w maleńkie, szyszeczkowate kwiatostany osadzone na bardzo krótkich trzoneczkach lub siedzące (różnica w stosunku do olszy czarnej!). Szyszeczki jajowate, długości zaledwie 2-5mm, ciemnobordowe, zawiązują się już latem poprzedniego roku (podobnie jak kwiatostany męskie), w trakcie dojrzewania zielenieją. Okres kwitnienia: (II/III)III-IV (przed rozwinięciem się liści, około 2 tygodnie przed olszą czarną). Owoce i nasiona. Drobne i płaskie, wąsko oskrzydlone orzeszki zebrane w bardzo charakterystyczne, szyszeczkowate, zdrewniałe owocostany. Szyszeczki osadzone na bardzo krótkich trzoneczkach lub nawet siedzące (różnica w stosunku do olszy czarnej!), jajowate, długości ok. 1cm (nieco mniejsze niż u olszy czarnej), przed dojrzeniem zielone, potem brązowe, w końcu brunatnoczarne. Nasiona małe, długości 1-2mm, jasnobrązowe, otoczone jednym wąskim skrzydełkiem. Okres dojrzewania owoców: IX-X. Zdrewniałe szyszeczki po uwolnieniu nasion utrzymują się na drzewie przez cały rok (lub nawet wiele lat).
█ Olsza szara rosnąca na wolnej przestrzeni zaczyna owocować w wieku 10-15 lat. Owocuje obficie prawie każdego roku. Nasiona zachowują zdolność kiełkowania stosunkowo krótko. Aby wykiełkować, muszą szybko trafić na wystarczająco wilgotne podłoże.

Kotkowate kwiatostany męskie olszy szarej zakwitają w marcu.		Kwiatostany żeńskie mają postać maleńkich, jajowatych, bordowych szyszeczek. Z czasem powiększają się one znacznie i stopniowo przekształcają w jajowate, szyszeczkowate, zdrewniałe owocostany o brunatnym kolorze. Zarówno kwiatostany jak i owocostany są umieszczone na bardzo krótkich trzoneczkach lub nawet siedzące, czym różnią się od występujących u olszy czarnej.

Drewno Beztwardzielowe, żółtawobiałe, w reakcji z powietrzem szybko przyjmuje pomarańczowy kolor, który jednak nie jest tak jaskrawy, jak u olszy czarnej. Właściwościami przypomina drewno olszy czarnej, od którego jednak jest gorsze jakościowo (m.in. silnie pęka przy suszeniu). Znajduje zastosowanie głównie w przemyśle papierniczym oraz jako opał. → Drewno olszy szarej w reakcji z powietrzem zabarwia się na pomarańczowy kolor.

  Inne informacje

█ UWAGA! Pyłek olsz u niektórych osób może wywoływać objawy alergiczne.

  Galeria zdjęć

Zobacz galerię...

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Copyright © 2006-2024 by Piotr Gach

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)