Wybrane okazy

█ Topola w Lesznie. Najgrubsza i równocześnie najstarsza topola w Polsce rosła do 2012 roku w parku Karpinek w Lesznie koło Warszawy. Jak błędnie głosił napis umieszczony na przybitej do drzewa tabliczce, miało to być najgrubsze krajowe drzewo pod względem obwodu pnia mierzonego tuż przy ziemi, wynoszącego 14m (Φ 4.46m)! Jeszcze grubszy był jednak w tym czasie nieżyjący już obecnie (spłonął 15.11.2010) dąb Napoleon, którego obwód pnia przy ziemi wynosił aż 15.35m. Na wysokości 1.30m bardzo rozszerzony u dołu i zdeformowany pień leszniańskiej topoli był już znacznie cieńszy, ale i tak z obwodem 10.53m (Φ 3.35m) (PG, 2009) dawał jej 3. miejsce w Polsce po cielętnikowskiej lipie i chojnowskim platanie. Ponad 320-letnie drzewo było od dawna w fatalnej kondycji zdrowotnej. W nocy 4/5 maja 2012 roku dotarło ono do kresu swojego życia, przewracając się po rozłamaniu na kilka części. Kilka lat wcześniej władze miasta zleciły oględziny, z których wynikało, że topola jest już całkowicie spróchniała i nie ma żadnych szans na jej uratowanie.

█ Topola w Królewie. Po zwaleniu się w 2012 r. słynnej topoli białej w Lesznie, ta rosnąca na terenie prywatnej posesji we wsi Królewo w woj. pomorskim topola biała, z obwodem pnia równym 9.09m (Φ 2.89m) (MM, 2016), jest prawdopodobnie najgrubszą topolą w Polsce. Potężne drzewo imponuje swoimi rozmiarami i ogromem, który niestety tylko w bardzo niewielkim stopniu oddają załączone zdjęcia. Gruby pień jest prawdopodobnie potrójny, ale rozwidla się bardzo wysoko (na poziomie ok. 8m) i u podstawy sprawia wrażenie pojedynczego. Niedawno jeden z pni składowych wyłamał się. Drzewo rośnie na płaskim terenie, jest jednak podsypane trawą i innymi odpadami ogrodniczymi, przez co pomiar obwodu jest z konieczności zaniżony. Biorąc pod uwagę znaczną zbieżystość pnia u podstawy, należy się spodziewać, że pomiar wykonany od naturalnego poziomu gruntu dałby wynik w granicach 9.5m.

█ Topola w Żywcu (pomnik przyrody). Jedna z najbardziej okazałych i zarazem najpiękniejszych topól białych rośnie w Żywcu (zaledwie 4.5km od domu moich rodziców!). Drzewo to wprost poraża swoim ogromem i monumentalną sylwetką. Jego wysokość wynosi 40.0m (PG, 2020, laser), zaś obwód pnia jest równy 6.59m (Φ 2.10m, przy czym ze względu na wyraźne spłaszczenie pnia, jego maksymalna szerokość na tej samej wysokości przekracza 2.5m!) (PG, 2020). Podane rozmiary mogą imponować, ale liczby zupełnie nie oddają niesamowitego uczucia, jakie towarzyszy człowiekowi w obecności tego giganta. Zdecydowanie największe wrażenie robią potężne konary, z których kilka mogłoby z powodzeniem konkurować grubością z pniami naprawdę dużych drzew. Topola jest osobnikiem męskim. Według relacji właściciela posesji, na której rośnie, liczy ona około 300 lat! Wydaje się to wręcz nieprawdopodobne, zważywszy na wyjątkowo dobry (przynajmniej wizualnie) stan drzewa. Sędziwy wiek topoli potwierdza ok. 90-letnia babcia właściciela, która wspomina, że drzewo było tak samo ogromne nawet w czasie jej dzieciństwa. Z ciekawostek dodajmy, że ok. 35 lat temu syn właściciela posadził jedno z jej odrośli ok. 200m dalej, na terenie ogródków działkowych. Dziś jest to już bardzo wysokie, ok. 30m drzewo!

Dzięki uprzejmości jednego z okolicznych mieszkańców (mieszkającego od dziecka przy ul. Paderewskiego) załączam zdjęcie żywieckiej topoli pochodzące z albumu rodzinnego. Zostało ono wykonane w latach 20. XX w. Widać na nim, że już ok. 100 lat temu topola była ogromnym drzewem. Pan ten szacuje jej obecny wiek na ok. 250 lat i to może być bliskie prawdy. Jak wynika z jego relacji, pień topoli jest prawdopodobnie pusty w środku gdyż kiedyś wydobywał się z niego posusz. Z czasem otwór zasklepił się. Dodatkowo uzyskałem informację, że topola rośnie na terenie zespołu parkowo-dworskiego Klementynówka (właściwie Villa Klementynka) przy ul. Paderewskiego. Teren ten jest objęty ochroną Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Na koniec mała ciekawostka. Otóż mapa Google podaje błędną nazwę ulicy, przy której rośnie topola - zamiast poprawnej ulicy Paderewskiego, wyświetla się ulica Poniatowskiego.

Żywiecka topola już w latach 20. XX w. prezentowała się bardzo okazale. Zdjęcie pochodzi z albumu rodzinnego jednego z okolicznych mieszkańców.

█ Topola w Puławach. Niewiele mniejsza od żywieckiej topola biała rosła w Parku Pałacowym w Puławach. Obwód jej pnia wynosił 5.92m (Φ 1.88m) (PG, 2008), a wysokość 39.5m (PG, 2008, klinometr). W 2010 r. drzewo nagle uschło, po czym 10 lipca 2011 r. zostało ścięte.

█ Topola w Bełdowie. Ta jedna z najwyższych topól w Polsce rośnie w parku dworskim w Bełdowie w woj. łódzkim. Drzewo mierzy 39.3m (PG+AW+KB, 2015, laser) wysokości. Posiada ono pojedynczy, regularny i wyraźnie zbieżysty pień o obwodzie 6.83m (Φ 2.17m) (PG+AW+KB, 2015). Na uwagę zasługuje duża szerokość korony, dochodząca do 30m. W 2015 r. od pnia na wysokości ok. 10m odłamał się potężny konar o niemal metrowej średnicy i długości ponad 27m!

█ Topola w Januszkowicach. Jedna z najgrubszych i najstarszych topól białych rosła niegdyś we wsi Januszkowice (gmina Brzostek niedaleko Jasła). To 217-letnie drzewo mierzyło 37.7m wysokości i posiadało pień o obwodzie 7.44m (Φ 2.37m). Powyższe dane znalazłem w Wikipedii oraz kilku innych źródłach w inrernecie; wszystkie one zgodnie podawały te same liczby oraz powoływały się na tego samego autora - Cezarego Pacyniaka (autor wielu publikacji, uznawany powszechnie za jeden z największych autorytetów w dziedzinie dendrologii). Nigdzie jednak nie zauważyłem informacji o tym, że drzewo zostało ścięte i to już dość dawno, bo w połowie lat 90. ub. wieku. I tu, wybaczcie, mała osobista dygresja. Otóż zainspirowany w/w enigmatycznymi wzmiankami (nie znalazłem nawet określenia, o które z czterech Januszkowic w Polsce chodzi), nieświadom tego, że pozyskane informacje mogą być już "nieco nieaktualne", 22 kwietnia 2006 r. wyruszyłem wraz z dziewczyną na spotkanie legendy. Po dotarciu na miejsce okazało się, że znalezienie drzewa nie jest wcale proste. Mieszkańcy Januszkowic kojarzyli wprawdzie wielkiego, 600-letniego dęba o nazwie Chrześcijanin, ale z topolą białą szło im już zdecydowanie gorzej. W końcu jednak udało się nam uzyskać informację, że prawdopodobnie chodzi o jedno ze starych, wielkich drzew rosnących w pobliżu kościoła. Drzewa tam rosnące były rzeczywiście bardzo okazałe, jednak nawet najgrubsze z nich (np. ogromna lipa szerokolistna z obwodem pnia ok. 550cm) nie mogły się równać z poszukiwaną topolą białą. Wracaliśmy więc w poczuciu totalnej porażki. I wtedy właśnie przechodząc obok studni Ania zauważyła ogromny, całkowicie już zmurszały i porośnięty mchem pniak. Na początku nie zwróciłem na niego większej uwagi, ponieważ stan tak poważnego rozkładu świadczył o ścięciu drzewa co najmniej kilkanaście lat temu, no a "moja topola biała" powinna przecież według posiadanych przeze mnie informacji mieć się całkiem nieźle. Zauważyłem jednak, że w bezpośredniej bliskości pniaka rośnie duża i dość już wiekowa topola biała. To był trop, który należało sprawdzić. Nazajutrz rano wróciłem więc w to samo miejsce aby dokonać dokładnego pomiaru, zrobić kilka zdjęć i przeprowadzić wywiad środowiskowy. Zacząłem od tego ostatniego. Jedna z miejscowych starszych pań udająca się na niedzielną mszę stwierdziła, że pniak obok studni należał do ściętego kilkanaście lat temu potężnego, starego drzewa, które miejscowi nazywali "białasem" i obok którego dawno temu ona chodziła do szkoły. Bingo - pomyślałem. No bo jakie inne drzewo, poza topolą białą, nazywane białasem może osiągać takie rozmiary? Odpowiedź wydawała się oczywista - żadne. Pozostawało już tylko zweryfikować hipotezę dokładnymi pomiarami. Zanim to jednak zrobiłem, uzyskałem potwierdzenie od proboszcza, który, jak się okazało, osobiście kazał ściąć topolę przed kilkunastoma laty. Według jego relacji wiązało się to z niebezpieczeństwem, jakie dla wiernych stanowiło tak ogromne i wówczas już prawie uschnięte drzewo. Wykonane pomiary, choć z konieczności niezbyt dokładne (pomiar na wys. 40cm i ekstrapolacja), to jednak z dokładnością do kilkudziesięciu cm zgadzały się z podanymi przez Pacyniaka! A więc w końcu ją znalazłem! Niestety spóźniłem się... o kilkanaście lat.

█ Topole białe w Parku Zgr. Sióstr Albertynek w Krakowie. Rośnie tu kilka przepięknych, ogromnych topól białych, z których na wyróżnienie zasługują co najmniej trzy. Pierwsze drzewo, niestety już nie żyjące (ścięte w 2006 r. z powodu złego stanu zdrowotnego), liczyło wg jednej z Sióstr niemal 400 lat! Posiadało ono ogromny, pojedynczy pień o obwodzie 7.67m (φ 2.44m) (PG, 2012) i tym samym było najgrubszym drzewem w Krakowie, wyprzedzając drugiego z kolei Dęba Jagiellońskiego o ponad 1.5m! Na szczęście Siostry niezupełnie pozbyły się rekordowej topoli. Pozostawiono ok. 3m wysokości odziomek pnia, który zadaszono, a w wypełniającej jego wnętrze wielkiej dziupli postawiono dużą rzeźbę Św. Alberta. Po ścięciu gigantycznej topoli białej, prym na terenie parku wiedzie inne drzewo tego samego gatunku. Jest to rosnąca w najbardziej bodaj eksponowanym miejscu, przepiękna i majestatyczna topola biała mierząca 34.4m wysokości (PG, 2014, laser) i posiadająca rekordowy obecnie dla swojego rodzaju w Krakowie obwód pnia, wynoszący 6.05m (φ 1.93m) (PG, 2014). Trzecia godna uwagi topola jest ukryta w gęstym zadrzewieniu w głębi parku. Z powodu takiego usytuowania, mimo młodego wieku i stosunkowo małej grubości pnia to właśnie ona osiągnęła największą wysokość, równą 35m. Na zdjęciach: odziomek pnia rekordowej topoli o obw. 6.76m, pokrój i pień topoli o wys. 35m i obw. 6.08m oraz pokrój topoli o wys. 36m.